ضوابط ملاک عمل سامانه‌های تهویه، تخلیه و کنترل دود
این ضوابط به همه دستگاه‌ها و تجهیزاتی که برای تهویه، تخلیه و کنترل دود در ساختمان‌ها نصب می‌شوند مربوط می‌شود. با این کار در صورت بروز حریق، کنترل و تخلیه دود به‌درستی انجام می‌شود و شرایط هوای محیط برای افراد خطرناک نخواهد بود.
ضوابط تهویه، تخلیه و کنترل دود
باملاحظه به آمار حوادث آتش‌سوزی، دود حریق از حرارت، شعله و آوار خطرناک‌تر و کشنده‌تر است. دود به وجود آمده از حریق در ساختمان‌ها دید ساکنین و آتش‌نشانان و سایر افراد را کاهش می‌دهد و تلفات را به بیشترین حالت می‌رساند. برای جلوگیری از خسارات زیاد، کاهش گازهای سمی و غلظت دود حاصل از حریق نصب تجهیزات تهویه و تخلیه دود در ساختمان‌ها برای افزایش ایمنی ساختمان از ضروریات است. تا در زمان وقوع حریق از آسیب‌های متأثر از دود جلوگیری شود و شرایط بهتری برای نیروهای عملیاتی و آتش‌نشانی به وجود آورد.
در زیر ضوابط ملاک عمل سامانه‌های تهویه، تخلیه و کنترل دود برای شما عزیزان بیان می‌شود.
تعاریف
1-1 پارکینگ
پارکینگ به مکانی اطلاق می‌گردد که به‌منظور توقف خودرو مورداستفاده قرار می‌گیرد.
۱-۲ حسگر گاز مونو اکسید کربن
دستگاهی که میزان غلظت گاز مونو اکسید کربن موجود در هوا را سنجیده و اطلاعات آن را به پانل کنترل مرکزي منتقل می‌کند.
۱-۳ دریچه اطمینان (Relief damper)
دریچه‌هایی که به‌صورت مکانیکی و تحت نیروي مشخص، تنظیم شده و درصورتی‌که فشار هواي داخل فضا از حد مشخص شده بیشتر شود، با باز کردن دریچه، فشار هواي داخل فضا را متعادل می‌سازد.
۱-۴ دمپر موتوردار (Motorized damper)
دمپري که مجهز به موتور الکتریکی بوده و تحت فرمان پانل کنترلی می‌تواند به وضعیت باز یا بسته تغییر حالت داده و عبور جریان هوا را از داخل کانال، کنترل نماید.
۱-۵ دمپر هوا (Air operated damper)
دمپر تأیید شده‌ای که به‌صورت مکانیکی و در اثر نیروي جریان هوا در یک سمت عمل می‌کند.
۱-۶ دینامیک سیالات محاسباتی (CFD)
مدل شبیه‌سازی رایانه‌ای که در آن با استفاده از روش‌های عددي به حل معادلات انتقال جرم و حرارت و مطالعه رفتار سیالات پرداخته می‌شود.
۱-۷ روش طراحی کارآمحور (Performance Based Design)
روشی جهت طراحی سامانه هاي ایمنی که در آن ضمن انجام مطالعات دقیق فاز صفر پروژه، از روش‌های CFD و محاسباتی براي طراحی سامانه‌های ایمنی کارآمد استفاده می‌گردد.
۱-۸ زون دود
منطقه‌ای مشخص در یک پارکینگ که با استفاده از موانع دود مناسب، از حرکت دود احتمالی تولید شده در آن به مناطق مجاور جلوگیري شود.
۱-۹ سامانه اعلام حریق
سامانه‌ای متشکل از دستگاه‌های کاشف، آژیرها، چراغ‌های هشداردهنده و ماژول‌های مختلف که در صورت بروز حریق، در کمترین زمان ممکن آن را کشف کرده و ضمن آگاه‌سازی ساکنان و متصرفان از خطر، می‌تواند فعال‌سازی سامانه‌های تهویه، اطفاي اتوماتیک، کنترل آسانسور، باز و بسته کردن دمپرهاي آتش و دود و عملیاتی ازاین‌قبیل را انجام دهد.
۱-۱۰ سامانه تخلیه و کنترل دود و محصولات ناشی از حریق
سامانه‌ای متشکل از فن‌های تخلیه، هواي تازه، کانال، دریچه، جت فن، دمپر، کنترل آلات و غیره که به‌منظور تخلیه و یا کنترل دود و محصولات ناشی از حریق طراحی می‌شود. سامانه‌های کنترل دود به شکل‌های متفاوتی در ساختمان مورداستفاده قرار می‌گیرند ولی اصول و اهداف اولیه آنها معمولاً یکسان است. اهمیت این اهداف به شرح ذیل است:
- عاري نگاه‌داشتن مسیرهاي فرار از دود
- کمک به نیروهاي آتش‌نشانی با ایجاد یک مسیر بدون دود
- به‌منظور ایجاد تأخیر و یا جلوگیري از پدیده گرگرفتگی یکپارچه و گسترش کامل حریق
- کاهش آسیب ناشی از حریق اجزاي سازه در زمان حریق
- کاهش آسیب ناشی از دود، حرارت و گازهاي سمی ناشی از حریق
۱-۱۱ سامانه فشار مثبت پلکان (Stairwell pressurization)
سامانه‌ای که با ایجاد فشار در دهلیز پلکان، از ورود و نفوذ دود به داخل دهلیز پلکان جلوگیري کرده و آن را به‌صورت مکانی امن و عاري از دود و حرارت، جهت فرار افراد و یا دسترسی نیروهاي امدادي، نگاه می‌دارد.
۱-۱۲ سامانه تعویض خودکار (Shift switch)
سامانه‌ای که با دو یا چند فن مرتبط بوده و به‌منظور جلوگیري از کارکرد بیش از حد و مستهلک شدن یک فن و ازکارافتادن فن دیگر در اثر عمل‌نکردن طولانی‌مدت، به‌صورت خودکار و نوبتی، فن‌ها را راه‌اندازی می‌نماید.
1-13 سوئیچ مخصوص آتش‌نشانی (Fire brigade switch)
سوئیچ مخصوصی که براي استفاده نیروهاي آتش‌نشانی طراحی و نصب شده و توسط کلیدهاي مخصوص عمل کرده و در شرایط اضطراري در صورت صلاحدید آتش‌نشانان مبنی بر راه‌اندازی یا توقف یکی از سامانه‌های ایمنی و آتش‌نشانی ساختمان، به‌صورت دستی کنترل می‌شود.
۱-۱۴ شبکه بارنده خودکار (Sprinkler system)
سامانه‌ای متشکل از منبع یا منابع تأمین آب، پمپ‌ها، شیرآلات کنترلی و بارنده ها که به‌منظور تشخیص و کنترل یا اطفای حریق و یا حفاظت از مسیرهاي خروج افراد طراحی می‌شود.
1-15 فن تخلیه (Exhaust fan)
فن‌هایی که به‌منظور مکش هوا یا گازهاي ناشی از حریق از داخل فضا به کار برده می‌شود. این فن‌ها باید از نوع مقاوم حریق باشند.
۱-۱۶ فن مقاوم حریق کلاس F300
فن تخلیه یا جت فن منتقل‌کننده هوا یا گازهاي ناشی از حریق که حداقل به مدت یک ساعت در برابر حرارت ۳۰۰ درجه سانتیگراد، مقاومت داشته و کارایی خود را حفظ کند. این نوع فن‌ها باید داراي گواهینامه معتبر داخلی یا بین‌المللی (نظیر UL ،Vds و غیره) باشد.
۱-۱۷ فن هواي جبرانی (Supply fan)
فن‌هایی که به‌منظور دمیدن هواي تازه از محیط فاقد آلودگی به داخل فضا به کار برده می‌شود.
۱-۱۸ هواي جبرانی (هواي تازه)
هوایی که از محیط آزاد به روش مکانیکی جهت جایگزینی با هواي تخلیه شده، وارد محیط پارکینگ می‌شود.
۲- تذکرات کلی
2-1 مندرجات این آیین‌نامه بر اساس مبحث سوم مقررات ملی ساختمان ویرایش سال ۱۳۹۵ و همچنین استانداردهاي BS-7346-7:2013 و NFPA 92A:2009 و 92:2015 NFPA تنظیم شده است.
۲-۲ مطابق مبحث سوم مقررات ملی ساختمان، کلیه پارکینگ‌های بسته، در هر ترازي، به‌منظور خروج دود و سایر فرآورده‌های گازي ناشی از آتش‌سوزی، باید داراي تهویه به نحو مناسب باشند.
۲-۳ پارکینگ‌های بسته واقع در طبقات همکف و منفی یک، با مساحت ناخالص کمتر از ۳۰۰ مترمربع که از طریق رمپ یا یکی از اضلاع با فضاي آزاد در ارتباط هستند، نیازي به تعبیه سامانه تهویه مکانیکی ندارند.
۲-۴ در پارکینگ‌های بسته تا طبقه منفی سه (شامل منفی سه با عمق کمتر از ۹ متر)، با مساحت ناخالص کمتر از ۵۰۰ مترمربع، سیستم تهویه می‌تواند تنها شامل کانال تخلیه به همراه دو فن معمولی باشد. در صورت استفاده از فن محوري که به طور مستقیم با جریان هواي عبوري در ارتباط است، فن باید داراي نرخ مقاومت در برابر حریق F300 باشد.
۲-۵ پارکینگ‌هایی که از یک سمت داراي سطوح باز مرتبط با فضاي آزاد بوده و این سطوح نیمی از سطح موردنیاز پارکینگ‌های باز را مطابق مبحث سوم مقررات ملی ساختمان، تأمین می‌نماید، پارکینگ نیمه‌باز محسوب شده و نیازي به تعبیه کانال و دریچه هواي تازه ندارند. در این پارکینگ‌ها کانال و دریچه‌های تخلیه هوا باید مطابق ضوابط تعبیه شوند.
۲-۶ مطابق مبحث سوم مقررات ملی ساختمان، ساختمان‌هایی که داراي حداقل یک کف با عمق بیش از ۹ متر نسبت به پایین‌ترین تراز تخلیه خروج هستند، ساختمان عمیق محسوب شده و طبقات زیرزمین این ساختمان‌ها، حتی در صورت داشتن کاربري غیر پارکینگ، باید مجهز به سامانه تهویه مناسب دود باشند.
۲-۷ نقشه‌های تأیید شده از سوي سازمان آتش‌نشانی باید بدون کوچک‌ترین تغییري در شکل و اندازه‌گذاری‌ها، اجرا شوند و در صورت تغییر در حین اجرا، باید با دریافت دستورالعمل جدید، اصلاحات لازم صورت گیرد. در غیر این صورت تأییدیه نهایی از سوي سازمان صادر نخواهد شد.
۲-۸ کلیه موارد و نکات دستورالعمل ارائه شده مربوط به نقشه‌ها که از سوي سازمان آتش‌نشانی صادر می‌شود، بدون کوچک‌ترین تغییري باید اعمال گردد.
۲-۹ دستورالعمل‌ها باتوجه‌به نقشه‌های معماري صادر گردیده و هر گونه تغییر در نقشه‌ها یا تغییر در اجرا، نیازمند استعلام مجدد از سازمان آتش‌نشانی تهران می‌باشد.
۲-۱۰ در صورت الزام سازمان آتش‌نشانی تهران، محاسبات CFD (دینامیک سیالات محاسباتی) باید انجام شده و گزارش مستندات آن به این سازمان ارائه گردد.
۲-۱۱ کلیه پلکان‌هایی که شرایط پلکان باز را نداشته باشند و فاقد نور و هواي طبیعی باشد، باید به سامانه فشار مثبت پلکان مجهز شوند.
۳-تهویه هواي پارکینگ‌ها
3-1 نکات عمومی
3-1-1 هدف از راه‌اندازی سامانه‌های تهویه پارکینگ مندرج در این آیین‌نامه، تخلیه و کنترل حرارت، دود و محصولات ناشی از حریق و همچنین تهویه گازهاي سمی ناشی از کارکرد موتور خودروها و اگزوز وسایل نقلیه است.
۳-۱-۲ به‌صورت کلی، جهت تخلیه گاز اگزوز خودروها و کاهش غلظت آلاینده‌های محیط، حداقل ۶ مرتبه تعویض هوا در ساعت براي تمامی طبقات پارکینگ در شرایط عادي و جهت تخلیه دود و محصولات حریق، حداقل ۱۰ مرتبه تعویض هوا در ساعت براي یک‌طبقه پارکینگ باید در نظر گرفته شود.
۳-۱-۳ سازمان آتش‌نشانی می‌تواند باتوجه‌به مطالعات ترافیکی و شرایط تصرف، مقادیر مذکور در بند ۳-۲-۱ را باتوجه‌به هر پروژه تغییر داده و ابلاغ نماید.
۳-۱-۴ جهت صرفه‌جویی در مصرف انرژي و افزایش ظرفیت تخلیه در شرایط بروز حریق، می‌توان از فن‌های دو دور و یا دور متغیر مجهز به اینورتر تأیید شده استفاده نمود.
۳-۱-۵ در پارکینگ‌هایی که کاربري عمومی دارند (پارکینگ‌های عمومی، تجاري و اداري) محاسبات و طراحی باید به‌گونه‌ای باشد که در شرایط عادي نیز در صورت افزایش غلظت آلاینده‌ها، با فرمان حسگر گاز مونو اکسید کربن، امکان افزایش ظرفیت تخلیه تا میزان مناسب براي هر طبقه وجود داشته باشد. میانگین غلظت گاز مونو اکسید کربن در پارکینگ‌ها تحت هیچ شرایطی نباید از 50ppm در مدت‌زمان ۳۰ دقیقه، بیشتر باشد. در پارکینگ‌های ساختمان‌های مسکونی، می‌توان ظرفیت تخلیه در شرایط عادي را بر اساس استانداردهاي دیگر نیز محاسبه نمود.
۳-۱-۶ سامانه تهویه پارکینگ باید با یک سامانه اعلام حریق و یا یک سامانه آشکارساز تولید گاز مونو اکسید کربن مناسب، در ارتباط باشد.
۳-۱-۷ در صورت استفاده از روش کارآمحور و انجام محاسبات CFD، شرایط حریق نمونه طراحی، باید مطابق جدول زیر در نظر گرفته شود.
علاوه بر موارد جدول فوق، درصورتی‌که داخل فضاي پارکینگ، به علت وجود انبار یا تجهیزات خاص، بار اشتعال دیگري نیز وجود داشته باشد، باید شرایط حریق ناشی از آنها در نظر گرفته شود.
۳-۱-۸ طراحی باید به‌گونه‌ای باشد که به جز قسمتی که حریق در آن اتفاق افتاده، سایر بخش‌های ساختمان عاري از دود و آلودگی باشد.
۳-۱-۹ تمهیدات مربوط به تأمین هواي جبرانی در کلیه پارکینگ‌هایی که تخلیه هوا در آنها صورت می‌گیرد باید در نظر گرفته شود. تأمین هواي جبرانی باید به روش مکانیکی انجام شود.
۳-۱-۱۰ مقدار هواي جبرانی باید معادل ۵۰-75% هواي تخلیه بوده و فشار پارکینگ همواره منفی باشد.
۳-۱-۱۱ جهت جلوگیري از گسترش حریق در پارکینگ‌ها، سرعت متوسط حرکت هوا در هر مقطع از پارکینگ نباید بیشتر از ۲ متر بر ثانیه باشد.
۳-۱-۱۲ درصورتی‌که مساحت ناخالص هر طبقه از پارکینگ بیش از ۲۰۰۰ مترمربع باشد، هر طبقه باید حداقل به دو قسمت با اندازه تقریباً مساوي تقسیم شده و به دوراه خروج دسترسی داشته باشد. خروج دوم استثنائاً می‌تواند آسانسور و یا پله‌برقی باشد.
۳-۱-۱۳ چنانچه ساختمان داراي طبقه‌ای باشد که تراز کف آن بیش از ۱۸ متر پایین‌تر از پایین‌ترین تراز تخلیه خروج قرار گرفته باشد، ساختمان باید حداقل به دو بخش با اندازه تقریباً مساوي تقسیم شود. تقسیم‌بندی باید به طور سرتاسري از پایین‌ترین تراز تخلیه خروج که به طبقات زیرزمین سرویس می‌دهد تا پایین‌ترین کف ساختمان به طور کامل امتداد یابد.
۳-۱-۱۴ در صورت نیاز به زون‌بندی در طبقات، فضاي هر طبقه از پارکینگ باید به زون‌های دود مجزا با مساحت حداکثر ۳۰۰۰ مترمربع تقسیم شده و هر زون باید سامانه تخلیه و تأمین هواي تازه جداگانه و مستقل داشته باشد. سامانه اعلام حریق باید به‌گونه‌ای باشد که بتواند وقوع حریق در هر کدام از این زون‌ها را تشخیص داده و زون آن را اعلام کرده و سامانه کنترل دود را به طور مناسب راه‌اندازی نماید. براي پارکینگ‌هایی که مساحت هر طبقه از آنها بیش از ۹۰۰۰ مترمربع باشد، زون‌بندی با هماهنگی سازمان آتش‌نشانی تهران انجام خواهد شد.
۳-۱-۱۵ نحوه جداسازي زون‌های دود باید با استفاده از جداکننده‌های فیزیکی نظیر دیوارها و مصالح مقاوم، پرده دودبند، موانع دود، درب ریلی و درب کرکره‌ای انجام گیرد. مصالح به‌کاررفته باید داراي مقاومت کافی در برابر حریق باشند.
۳-۱-۱۶ کلیه فن‌های تخلیه هوا و همچنین جت فن‌ها و تجهیزات جانبی الکتریکی و مکانیکی مرتبط با نصب فن‌های اصلی تخلیه که ممکن است در معرض حریق و گازهاي داغ ناشی از آن قرار بگیرند، باید حداقل یک ساعت در برابر حرارت ۳۰۰ درجه سانتیگراد (کلاس F300) مقاومت داشته و داراي گواهینامه فنی معتبر داخلی یا بین‌المللی باشند. فن‌های هواي جبرانی می‌توانند از نوع معمولی انتخاب شوند.
۳-۱-۱۷ درصورتی‌که از دو فن موازي براي یک کانال استفاده شود (یک فن براي شرایط عادي و یک فن براي شرایط حریق)، به‌منظور جلوگیري از تخریب و ازکارافتادن فن حریق در اثر عدم کارکرد در طولانی‌مدت، این فن‌ها باید به سامانه تعویض خودکار (Shift switch) مجهز باشند.
۳-۱-۱۸ در صورت استفاده از دو فن موازي براي یک کانال، جهت جلوگیري از مکش یک فن از فن دیگر در شرایط کارکرد تکی، باید در محل اتصال فن به کانال از دمپر هوا (Air operated) استفاده شود.
۳-۱-۱۹ محل نصب فن‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که براي متصرفین مخاطره‌آمیز نبوده و قسمت‌های گردان فن‌ها باید به حفاظ مناسب مجهز گردد.
۳-۱-۲۰ دهانه کانال‌های ورودي و خروجی هوا باید حداقل ۳ متر از یکدیگر فاصله داشته و مستقیماً روبروي هم نباشند. طراحی باید به‌گونه‌ای انجام شود که هواي تخلیه شده مجدداً توسط فن هواي جبرانی به داخل باز نگردد.
۳-۱-۲۱ دهانه کانال‌های هواي جبرانی باید حداقل ۳ متر از دودکش‌ها و هواکش‌های سایر قسمت‌ها فاصله داشته باشد.
۳-۱-۲۲ دهانه کانال خروج هواي تخلیه باید از دستگاه‌های هواساز، کولرها و سایر مجراهاي تأمین هواي فضاهاي تحت تصرف انسان حداقل ۳ متر فاصله داشته و در محل مسیرهاي فرار و خروج افراد نباشد.
۳-۱-۲۳ دهانه کانال خروج هوا باید از سطح محل تردد متصرفین (نظیر معابر، حیاط و غیره) حداقل ۳ متر بالاتر باشد.
۳-۱-۲۴ نقاط خروج هواي تخلیه، باید به‌گونه‌ای جانمایی شوند که باعث باز گردش دود داخل ساختمان و یا پخش دود در ساختمان‌های مجاور نشده، ایجاد مخاطره براي متصرفین فضاهاي دیگر نکرده و مسیرهاي خروج را مختل ننماید.
۳-۱-۲۵ کلیه داکت‌ها، کانال‌ها، اتصالات، بست‌ها و آویزهاي به‌کاررفته در سامانه تخلیه هواي پارکینگ، باید در مقابل دماي حداقل ۸۰۰ درجه سانتیگراد مقاومت داشته و ساختار و یکپارچگی خود را حفظ نمایند.
۳-۱-۲۶ در شرایطی که کانال از فضایی با مقاومت مشخصی در برابر حریق، عبور می‌کند، باید با استفاده از تمهیدات مناسب (نظیر پوشش‌دهی کانال با مصالح مقاوم حریق) حداقل هم اندازه همان فضا، در برابر حریق مقاوم‌سازی شود.
۳-۱-۲۷ در کلیه قسمت‌های این آیین‌نامه، محاسبات ابعاد کانال باید بر اساس حداکثر سرعت ۱۲ متر بر ثانیه (معادل ۲۴۰۰ فوت بر دقیقه) انجام شود. درنظرگرفتن سرعت‌های بالاتر از این مقادیر، تنها در شرایط خاص با ارائه محاسبات کامل افت فشار مسیر کانال و دریچه و توان فن انتخابی و اخذ تأییدیه سازمان آتش‌نشانی، امکان‌پذیر است.
۳-۱-۲۸ در صورت استفاده از کانال‌های مشترك بین طبقات، باید با استفاده از دمپر موتوردار مناسب و تأیید شده، از سرایت دود و حرارت به قسمت‌های دیگر جلوگیري شود.
۳-۱-۲۹ کلیه سامانه‌های تهویه پارکینگ باید با یک منبع تغذیه ثانویه (برق اضطراري) با ظرفیت مناسب در ارتباط باشد که در شرایط قطع برق اصلی، به‌صورت خودکار عمل کرده و انرژي سامانه را تأمین نماید.
۳-۱-۳۰ تابلو و پانل کنترل سامانه‌های تهویه پارکینگ باید از فضاي اصلی پارکینگ توسط مصالح با مقاومت حداقل یک ساعت مقاوم در برابر حریق تفکیک شود.
۳-۱-۳۱ برق‌رسانی به کلیه سامانه‌های تخلیه و کنترل دود، باید بعد از کنتور برق به‌صورت جداگانه و توسط فیوز مخصوص آتش‌نشانی صورت پذیرد. کلیه کابل‌های این سامانه باید به مدت دو ساعت مقاوم در برابر دماي ۹۰۰ درجه سانتیگراد باشند. برق‌رسانی باید به‌گونه‌ای باشد که در صورت قطع تمامی فیوزها به جز فیوز مخصوص آتش‌نشانی، تنها در سامانه‌های ایمنی و آتش‌نشانی ساختمان، جریان الکتریسیته برقرار باشد.
۳-۲ تهویه مکانیکی به روش کانالی
۳-۲-۱ سامانه تهویه مکانیکی باید از سایر سامانه‌های تأسیساتی ساختمان (به جز سامانه‌هایی که تهویه معمولی پارکینگ را انجام می‌دهند) مستقل بوده و ظرفیت آن به‌گونه‌ای باشد که شرایط بند ۳-۱-۲ و ۳-۱-۱۰ را داشته باشد.
۳-۲-۲ سامانه تهویه مکانیکی باید به‌گونه‌ای طراحی شود که هر قسمت حداقل شامل دو فن باشد به‌گونه‌ای که در صورت ازکارافتادن یکی از فن‌ها، ظرفیت فن‌های باقیمانده، از ۵۰ % ظرفیت موردنیاز کمتر نشود. ضمناً نحوه برق‌رسانی و راه‌اندازی این سامانه‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که خرابی یا ازکارافتادگی یکی از فن‌ها، روي عملکرد سایر فن‌ها تأثیري نداشته باشد.
۳-۲-۳ نحوه کنترل فن‌های سامانه تأمین هواي جبرانی باید به‌گونه‌ای باشد که فشار در هر دو شرایط عادي و شرایط حریق همواره منفی باشد.
۳-۲-۴ اگر فن‌ها داخل ساختمان ولی خارج از زون تخلیه قرار گرفته باشند، باید توسط اجزاي سازه‌ای داراي مقاومت در برابر حریق معادل همان قسمت، محصور شده و تحت هیچ شرایطی، این مقاومت کمتر از یک ساعت نباشد.
۳-۲-۵ فن‌ها و تجهیزات کنترلی مرتبط با آنها درصورتی‌که احتمال قرارگرفتن در معرض حریق را قرار داشته باشند، باید داراي کابل‌کشی حفاظت شده بوده به‌گونه‌ای که تا یک ساعت مقاوم در برابر حریق باشند.
۳-۲-۶ راه‌اندازی سامانه تهویه پارکینگ در شرایط حریق باید با هر دو شرط ذیل امکان‌پذیر باشد.
- سامانه کشف و اعلام حریق (در اثر دود، نرخ سریع افزایش حرارت، کاشف چند شرطی، فلوسوئیچ اسپرینکلر و غیره)
- سوئیچ مخصوص آتش‌نشانی (راه‌اندازی به‌صورت دستی)
۳-۲-۷ پس از کشف حریق توسط سامانه اعلام حریق ساختمان، سریعاً باید فرمانی جهت تغییر وضعیت تابلوي فرمان سامانه تهویه پارکینگ از وضعیت عادي به وضعیت حریق، صادر شود.
۳-۲-۸ سامانه تهویه پارکینگ باید به‌گونه‌ای طراحی شده باشد که بتوان آن را به‌صورت دستی نیز کنترل نمود و سوئیچ عملکرد دستی آن باید در محلی مناسب قرار گیرد. این سوئیچ باید داراي سه وضعیت خاموش/ روشن/ اتوماتیک باشد.
۳-۲-۹ باید در طراحی توجه شود که چه در طراحی براي تخلیه آلاینده‌ها و چه در طراحی براي تخلیه دود ناشی از حریق، هیچ نقطه مرده و بدون تهویه‌ای در کل فضاي پارکینگ وجود نداشته باشد.
۳-۲-۱۰ دریچه تزریق هواي تازه باید به‌گونه‌ای جانمایی شود که منجر به تخریب لایه دود و گسترش بیشتر دود نشود.
۳-۲-۱۱ طراحی باید به‌گونه‌ای باشد که سرعت هوا در مسیرهاي فرار و رمپ‌ها از ۵ متر بر ثانیه بیشتر نشده تا خللی در فرار متصرفان ایجاد نگردد.
۳-۳ تهویه مکانیکی به روش جت فن
۳-۳-۱ سامانه تهویه به روش جت فن، همانند سامانه کانالی داراي فن‌های اصلی تخلیه یا تزریق هواي تازه بوده و در آن به‌جای کانال‌کشی هر طبقه از پارکینگ، از جت فن‌های سقفی جهت انتقال هوا در تراز افقی هر طبقه از پارکینگ استفاده می‌شود. این سامانه باید به‌گونه‌ای طراحی شود که ظرفیت آن، شرایط بند ۳-۱-۲ و ۳-۱-۱۰ را داشته باشد.
۳-۳-۲ این سامانه باید از سایر سامانه‌های تأسیساتی ساختمان (به جز سامانه‌هایی که تهویه معمولی پارکینگ را انجام می‌دهند) مستقل باشد.
۳-۳-۳ سامانه تخلیه اصلی باید به‌گونه‌ای طراحی شود که حداقل شامل دو فن باشد به‌گونه‌ای که در صورت ازکارافتادن یکی از فن‌های تخلیه، ظرفیت فن‌های باقیمانده، از ۵۰ % ظرفیت موردنیاز براي تخلیه پارکینگ کمتر نشود. ضمناً نحوه برق‌رسانی و راه‌اندازی این سامانه‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که خرابی یا ازکارافتادگی یکی از فن‌ها، روي سایر فن‌ها تأثیري نداشته باشد.
۳-۳-۴ پس از کشف حریق توسط سامانه اعلام حریق ساختمان، سریعاً باید فرمانی جهت تغییر وضعیت تابلوي فرمان سامانه تخلیه هوا از وضعیت عادي به وضعیت حریق، صادر شود.
۳-۳-۵ بعد از تغییر وضعیت عادي به وضعیت حریق، باید پس از طی مدت‌زمان تأخیر مناسب، ابتدا فن‌های اصلی تخلیه، سپس فن‌های اصلی هوا جبرانی و سپس تعداد لازم از جت فن‌های سقفی که براي هدایت مؤثر دود به نقاط تخلیه موردنیاز است، راه‌اندازی شود. مدت‌زمان تأخیر باید بر اساس طراحی مسیرهاي خروج افراد محاسبه گردد.
۳-۳-۶ علت درنظرگرفتن مدت‌زمان تأخیر این است که متصرفین در حین فرار در اثر روشن‌شدن سامانه و اختلاط دود و هوا، دچار مشکل نشوند. سامانه باید به‌گونه‌ای طراحی شده باشد که متصرفین در حال فرار، بدون اینکه تحت‌تأثیر دود و حرارت ناشی از حریق قرار گیرند، بتوانند مسیر خروج طبقه را طی کنند.
۳-۳-۷ میزان تأخیر زمانی باید به تأیید نهاد قانونی مسئول رسیده باشد و به عوامل ذیل بستگی دارد.
- ابعاد و هندسه پارکینگ
- تعداد و محل فن‌های تخلیه و جت فن‌ها
- تعداد و نوع متصرفین حاضر در محل
- تعداد و محل خروج‌های مناسب
۳-۳-۸ هنگام جانمایی نقاط تخلیه اصلی، باید به محل قرارگیري خروج‌ها و مسیرهاي خروج توجه شود. جانمایی باید به‌گونه‌ای باشد که خروج‌ها و مسیرهاي خروج را دچار مخاطره نکند.
۳-۳-۹ جانمایی جت فن‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که جریان هواي ناشی از آنها، باعث واردآمدن فشار دینامیکی بر روي سطح درب پلکان‌ها و درب لابی‌ها و ورود و نفوذ دود به داخل دهلیز پلکان، لابی و یا راهروها نگردد. حداکثر نیروي مجاز جهت گشودن درب، ۱۳۳ نیوتن است.
۳-۳-۱۰ باید در طراحی توجه شود که در طراحی براي تخلیه آلاینده‌ها و همچنین در طراحی براي دود ناشی از حریق، هیچ نقطه مرده و بدون تخلیه‌ای در کل فضاي پارکینگ وجود نداشته باشد.
۳-۳-۱۱ طراحی باید به‌گونه‌ای باشد که سرعت هوا در مسیرهاي فرار و رمپ‌ها از ۵ متر بر ثانیه بیشتر نشده تا خللی در فرار متصرفان ایجاد نگردد.
۳-۳-۱۲ مقاومت و آشفتگی ایجاد شده در برابر جریان هوا، توسط تیرها، ستون‌ها و یا سایر موانع فیزیکی، باید در محاسبات و جانمایی جت فن‌ها لحاظ شود.
۳-۳-۱۳ تعداد و ظرفیت جت فن‌ها باید به‌گونه‌ای انتخاب شود که حجم هواي جابه‌جا شده توسط آنها، از ظرفیت تخلیه فن‌های تخلیه اصلی، بیشتر نشود.
۳-۳-۱۴ در محل‌هایی که سامانه شبکه بارنده خودکار و یا کاشف‌های اعلام حریق نصب می‌شود، محل بارنده ها، کاشف‌ها و جت فن‌ها باید به‌گونه‌ای جانمایی شوند که تأثیر جریان هواي ایجاد شده توسط جت فن‌ها بر روي الگوي پاشش آب بارنده، کمینه بوده و عملکرد کاشف‌های اعلام حریق را مختل نکند. فواصل مجاز باید باتوجه‌به مشخصات جت فن، تعیین و رعایت شود.
۳-۳-۱۵ راه‌اندازی سامانه تهویه پارکینگ در شرایط حریق باید توسط یک یا هر دو شرط ذیل باشد.
- سامانه کشف و اعلام حریق (در اثر دود، نرخ سریع افزایش حرارت، کاشف چند شرطی، فلو سوئیچ اسپرینکلر و…)
- سوئیچ مخصوص آتش‌نشانی (راه‌اندازی به‌صورت دستی)
۳-۳-۱۶ اگر فن‌ها داخل ساختمان ولی خارج از زون تخلیه قرار گرفته باشند، باید توسط اجزاي سازه‌ای که داراي مقاومت در برابر حریق معادل زون حریق باشند، محصور شده و تحت هیچ شرایطی، این مقاومت کمتر از یک ساعت نباشد.
۴-تهویه و تخلیه هواي لابی و پیش ورودي پلکان
4-1 تمامی پلکان‌های داخلی و خارجی بنا چنانچه به‌عنوان خروج استفاده شوند، باید به‌گونه‌ای مناسب دوربندي و دودبندي گردند. دودبند کردن پلکان داخلی یا تأمین فضاي دوربند با یکی از روش‌های ذیل مجاز است:
۴-۱-۱ استفاده از پیش ورودي با تهویه طبیعی: در این روش باید حداقل عرض پیش ورودي در مسیر پیمایش ۱۸۰۰ میلیمتر باشد. این عرض نباید کمتر از عرض کریدور یا در ورودي منتهی به آن (هرکدام که بیشتر است) در نظر گرفته شود. مقاومت حریق در ورودي از پیش ورودي به پلکان ۲۰ دقیقه و از واحدها به‌پیش ورودي حداقل یک و نیم ساعت باشد. در ضمن درها باید دودبند و خود بسته شو یا خودکار بسته شو باشند.
۴-۱-۲ استفاده از بالکن با تهویه طبیعی: در این روش از بالکن براي ارتباط پلکان داخلی با واحدها استفاده می‌شود که در این صورت نصب حفاظ‌های جان‌پناه و رعایت فاصله ۳ متري دیوار مقاوم حریق تا در ورودي بالکن به‌پیش ورودي الزامی است. مقاومت حریق در ورودي از پیش ورودي به پلکان یک و نیم ساعت و از واحدها به‌پیش ورودي حداقل یک ساعت باشد. در ضمن درها باید دودبند و خود بسته شود یا خودکار بسته شو باشند.
۴-۱-۳ استفاده از پیش ورودي با تهویه مکانیکی: در این روش باید حداقل عرض پیش ورودي ۱۱۰۰ میلیمتر بوده و فاصله در ورودي واحد به‌پیش ورودي تا دریچه تهویه مکانیکی حداقل ۱۸۰۰ میلیمتر باشد. مقاومت حریق در ورودي از پیش ورودي به پلکان ۲۰ دقیقه و از واحدها به‌پیش ورودي حداقل یک و نیم ساعت باشد. در ضمن درها باید دودبند و خود بسته شود یا خودکار بسته شو باشند.
۴-۱-۴ استفاده از سامانه ایجاد فشار مثبت: به قسمت ۵ ضوابط مراجعه شود.
4-2 سامانه تهویه مکانیکی لابی باید مرتبط با سامانه اعلام حریق بوده و در صورت بروز حریق شروع به کار نماید. فضاي پیش ورودي کلیه طبقات باید در هر طبقه به دریچه اگزاست و دریچه تأمین هواي تازه مجهز شود. نرخ تزریق هواي تازه باید بر اساس ۶۰ مرتبه تعویض هوا در ساعت و نرخ هواي اگزاست باید بر اساس ۹۰ مرتبه تعویض هوا در ساعت (تعویض حجم هواي پیش ورودي) محاسبه گردد. کانال‌های هواي تازه و هواي اگزاست باید به طور مجزا و در محلی مناسب طراحی شده و با مصالح مقاوم در برابر حریق حفاظت شوند.
۴-۳ دریچه اگزاست باید در فاصله حداکثر ۱۵ سانتی‌متری از زیر سقف (فاصله از بالاي دریچه اندازه‌گیری می‌شود) و دریچه هواي تازه باید در فاصله حداکثر ۱۵ سانتی‌متری از کف (فاصله از زیر دریچه اندازه‌گیری می‌شود) نصب گردد. (مطابق تصویر زیر)
۴-۴ جهت دریافت اطلاعات کامل، به راهنماي مبحث سوم مقررات ملی ساختمان مراجعه شود.
۵- سامانه فشار مثبت
5-1 محاسبات
5-1-1 سامانه فشار مثبت پلکان به‌منظور بالابردن فشار هواي داخل دهلیز پلکان اجرا شده و هدف از آن ایجاد محیطی امن و عاري از دود به‌منظور فرار ساکنین می‌باشد و اجراي آن در ساختمان‌هایی که طبق دستورالعمل ایمنی معماري نیاز به سامانه فشار مثبت دارند، اجباري است.
۵-۱-۲ محاسبات سامانه فشار مثبت باید بر اساس ایجاد اختلاف فشار مناسب در دهلیز پلکان نسبت به فضاي مجاور، انجام شود.
۵-۱-۳ مقدار فشار هواي داخل دهلیز پلکان پس از راه‌اندازی سامانه فشار مثبت باید به‌اندازه‌ای باشد که اجازه نفوذ دود ناشی از حریق را به دهلیز پلکان ندهد. مقدار حداقل اختلاف فشار نسبت به فضاي مجاور، در ساختمان‌های مجهز به شبکه بارنده کامل، ۱۲٫۵ پاسکال و در سایر ساختمان‌ها، ۲۵ پاسکال باید باشد.
۵-۱-۴ انتخاب تجهیزات سامانه فشار مثبت شامل فن، الکتروموتور و غیره باید بر اساس مشخصات فنی سازنده و نمودارهاي فشار و دبی و به‌گونه‌ای انجام شود که توان ایجاد اختلاف فشار مناسب را دارا باشد.
۵-۱-۵ درب‌های دهلیز پلکان باید به مکانیزم خود بسته شو مجهز باشد.
۵-۱-۶ محل نصب فن باید در فضاي آزاد (ترجیحاً روي بام) باشد.
۵-۱-۷ مقدار فشار هواي داخل باکس پلکان پس از راه‌اندازی سامانه فشار مثبت باید حداکثر به‌اندازه‌ای باشد که نیروي وارد بر درب پلکان در هیچ‌کدام از طبقات، از نیروي مجاز جهت باز کردن درب (۱۳۳ نیوتن) بیشتر نشود. مقدار این نیرو به ابعاد درب، فاصله دستگیره تا کناره درب، نیروي لازم جهت غلبه بر جک خود بست درب و اختلاف فشار، بستگی دارد.
۵-۱-۸ سامانه فشار مثبت باید در ارتباط با سامانه اعلام حریق بوده و راه‌اندازی آن باید توسط یک یا هر دو شرط ذیل باشد.
- سامانه کشف و اعلام حریق (در اثر دود، نرخ سریع افزایش حرارت، کاشف چند شرطی، فلو سوئیچ اسپرینکلر…)
- سوئیچ مخصوص آتش‌نشانی (راه‌اندازی به‌صورت دستی)
۵-۱-۹ پس از کشف حریق توسط این سامانه سریعاً فرمانی جهت تغییر وضعیت تابلوي فرمان فن از وضعیت عادي به وضعیت حریق صادر شود.
۵-۱-۱۰ در ساختمان‌های با کاربري غیرمسکونی، و یا ساختمان‌های مسکونی که ارتفاع دهلیز پلکان آنها (کف پایین‌ترین قسمت پلکان تا سقف بالاترین قسمت پلکان) بیش از ۳۰ متر می‌باشد، سامانه فشار مثبت باید به‌صورت شبکه‌ای (کانال‌کشی) اجرا شده و حداقل در هر سه‌طبقه، از طریق یک دریچه با ابعاد مناسب به دهلیز پلکان مرتبط گردد.
۵-۱-۱۱ سامانه فشار مثبت در ساختمان‌های مسکونی با تعداد طبقات مجموعاً بیش از ۱۲ طبقه و یا تعداد واحدهاي بیش از ۲۴ واحد و همچنین در ساختمان‌های غیرمسکونی، باید به‌صورت داینامیک طراحی شده و در هر لحظه به کمک روش مناسب (سامانه کنترلی مناسب، دریچه‌های اطمینان، تغییر ظرفیت فن‌ها و غیره)، میزان فشار داخل دهلیز پلکان را در محدوده استاندارد حفظ نماید.
۵-۱-۱۲ در خصوص ساختمان‌های مسکونی با ارتفاع دهلیز پلکان کمتر از ۳۰ متر و تعداد واحدهاي حداکثر ۲۴ واحد، می‌توان به‌صورت سرانگشتی، مقادیر مندرج در جدول ذیل را در نظر گرفت.
۵-۱-۱۳ در ساختمان‌های غیرمسکونی و ساختمان‌های مسکونی با ارتفاع پلکان بیش از ۳۰ متر، محاسبات باید بر اساس شرایط ساختمان، تعداد درب‌های باز و سایر پارامترهاي تأثیرگذار انجام شده و استفاده از محاسبات سرانگشتی مجاز نیست.
۵-۲ نکات اجرایی
5-2-1 تابلوي کنترل فن فشار مثبت باید در فضاي سرپوشیده و محافظت شده، ترجیحاً در کنار پنل اعلام حریق نصب شود.
۵-۲-۲ تابلوي کنترل فن فشار مثبت باید داراي کلید ۲حالته کنترل وضعیت فن به‌صورت دستی و اتوماتیک باشد.
۵-۲-۳ تابلوي کنترل فن فشار مثبت باید داراي چراغ‌های نمایشگر وضعیت فن باشد. چراغ سیگنال جریان برق به رنگ سبز، چراغ عملکرد فن در حالت اتوماتیک به رنگ قرمز و چراغ عملکرد فن در حالت دستی به رنگ زرد باید اجرا شود.
۵-۲-۴ در صورت استفاده از تایمر، زمان آن باید روي ۶۰ دقیقه تنظیم شده و از I/O مناسب استفاده شود.
۵-۲-۵ وضعیت اتصال فرمان پنل اعلام حریق به تابلوي کنترل فن فشار مثبت باید به نحو مناسب پایش شود.
۵-۲-۶ فن فشار مثبت باید از نوع تأیید شده بوده و داراي نشان استاندارد ملی یا استانداردهاي معتبر بین‌المللی باشد.
۵-۲-۷ محل نصب فن‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که براي متصرفین مخاطره‌آمیز نبوده و قسمت‌های گردنده فن‌ها باید مجهز به حفاظ مناسب گردد.
۵-۲-۸ سیم‌ها و کابل‌ها، کنتاکتورها، رله‌ها، فیوزها و تایمر سامانه فشار مثبت باید داراي نشان استاندارد ملی یا استانداردهاي معتبر بین‌المللی باشد.
۵-۲-۹ فیوز و کنتاکتور سامانه فشار مثبت باید بر اساس توان ظاهري انتخاب شود.
۵-۲-۱۰ هادي مسیر پنل یا اینترفیس، حتماً باید از نوع کابل بوده و باتوجه‌به جریان مصرفی و طول کابل انتخاب شود.