ضوابط ملاك عمل سامانه‌های اطفاي حريق

۱– تعاريف

۱-۱ رايزر

لوله عمودي مربوط به سيستم آتش‌نشانی (لوله‌ای ستاده، شبكه اسپرينكلر يا مشترك) كه ممكن است به‌صورت خشك، تر يا تركيبي اجرا شود.

رايزر خشك: رايزر خشك لوله‌ای است به شكل عمودي كه در حالت عادي خالي از آب بوده و در هر طبقه به يك خروجي متصل می‌گردد. رايزر خشك به آب شهري يا منبع تأمين آب متصل نبوده و به‌وسیله ورودی‌های پیش‌بینی‌شده می‌تواند توسط پمپ‌های خودروي آتش‌نشانی تغذيه شود. اين رايزر به آتش‌نشان‌ها اجازه می‌دهد بدون اتلاف وقت براي لوله‌کشی عمودي از محل خودروي آتش‌نشانی تا طبقات فوقاني ساختمان، به‌راحتی و با استفاده از یک‌بند لوله استاندارد آتش‌نشانی، آتش‌سوزی را در هر طبقه ساختمان مهار نمايند.

رايزر تر: رايزر تر همواره داراي آب بوده و به منبع تأمين آب سيستم اطفاي حريق ساختمان متصل است. در اين روش امكان تغذيه سيستم توسط پمپ خودروي آتش‌نشانی وجود ندارد.

رايزر تركيبي: در سيستم تركيبي، لوله عمودي رايزر همواره داراي آب بوده و به منبع تأمين آب سيستم اطفای حريق متصل است. علاوه‌برآن اين سيستم داراي انشعاب مخصوص خودروهاي آتش‌نشانی بوده كه در صورت نياز می‌تواند توسط پمپ خودروهاي آتش‌نشانی تغذيه گردد.

رايزر مشترك: در اين روش تنها يك رايزر جهت تأمين آب سيستم اسپرينكلر و همچنين سيستم لوله ايستاده استفاده  می‌شود.

استفاده از اين روش مستلزم رعايت سايز مناسب و همچنين نكات طراحي مربوط به نحوه انشعاب گيري (به فصل ۵ مراجعه شود) می‌باشد.

 

۲-۱ سيستم لوله ايستاده (Standpipe)

آرايشي از لوله‌کشی، شيرآلات، اتصالات شيلنگ و ساير تجهيزات نصب‌شده در ساختمان يا سازه با اتصالات شيلنگ كه به‌گونه‌ای جانمايي شده‌اند كه توانايي تخليه آب به‌منظور اطفاي حريق، حفاظت از متصرفين و همچنين حفاظت از سازه و محتويات آن را داشته باشند.

 

1-۳ سيستم شبكه بارنده خودكار (Sprinkler System)

متشكل از منبع يا منابع تأمين آب، يك يا چند منطقه اسپرينكلر، شير كنترل اصلي و چيدمان لوله‌های متصل به اسپرينكلرها می‌باشد. سيستم اسپرينكلر خودكار به‌منظور كشف و اطفای يا كنترل حريق با عامل اطفايى آب بوده كه اساساً عمل كنترل در اين سيستم در مرحله اوليه رشد حريق انجام‌گرفته و ازاین‌جهت در جلوگيرى از بروز خسارات بعدى بسيار مؤثر است و صدمات آتش‌سوزی را به حداقل می‌رساند.

سيستم اسپرينكلر معمولاً كل ساختمان را تحت پوشش قرار می‌دهد. برخى اوقات مراجع ذی‌صلاح اجراى سيستم اسپرينكلر را فقط به‌منظور حفظ جان افراد و خروج ايمن متصرفين از ساختمان توصيه می‌نمایند و ممكن است فقط قسمت‌های محدودى كه موردنظر مراجع ذی‌صلاح است تحت پوشش سيستم اسپرينكلر قرار گيرند.

 

۴-۱ سيستم اطفاي غیرخودکار

سيستمي كه به‌صورت غیرخودکار و توسط متصرفين، نيروهاي آموزش‌دیده و يا آتش‌نشانان مورداستفاده قرار می‌گیرد.

 

۵-۱ سيستم اطفاي خودكار

سيستم اطفاي حريقي كه بدون دخالت عوامل انساني و به‌صورت مستقل يا توسط سيستم اعلام حريق فعال شده و حريق را كنترل يا اطفای می‌نماید.

 

۶-۱ شيلنگ نواري ( Lay Flat)  

اين شيلنگ در حالت بدون آب، به شكل يك نوار تخت دور قرقره يا روي رك مخصوص قرار می‌گیرد. جهت استفاده بايد ابتدا به‌صورت كامل روي زمين پهن شده و سپس با باز نمودن شير آب، پرازآب شود. استفاده از اين شیلنگ‌ها مخصوص افراد آموزش‌دیده می‌باشد. در حال حاضر در برخي از متون، اشتباهاً به اين نوع شيلنگ، شيلنگ فايرباكس يا شيلنگ كنفي نيز گفته می‌شود.

 

۷-۱  شيلنگ لاستيكي نیمه‌سخت

اين شیلنگ معمولاً از جنس لاستيك بوده و حالت ظاهري آن در شرايط بدون آب و آبگيري شده، مشابه هم است. استفاده از اين شیلنگ ساده و بدون نياز به آموزش بوده و جهت استفاده متصرفين در مراحل اوليه حريق در نظر گرفته می‌شود. در حال حاضر در برخي از متون، به‌اشتباه به اين نوع شیلنگ، شيلنگ هوزريل نيز گفته می‌شود.

 

۸-۱ ايستگاه شيلنگ

محلي كه در آن انشعابات شیلنگ‌های آتش‌نشانی جانمايي شده و می‌تواند مجهز به ادواتي نظير قرقره نگهدارنده شيلنگ، شيلنگ، نازل و ادوات جانبي و همچنين خاموش‌کننده‌های دستي باشد.

 

۹-۱ رك مخصوص شيلنگ نواري

محلي كه به‌منظور قرارگيري يك يا چند بند شيلنگ نواري آتش‌نشانی تعبيه می‌شود. اين محل می‌تواند جهت حفاظت بيشتر داخل كابينت مخصوص قرار گيرد.

 

۱۰-۱ سر لوله‌های چرخشي

نوع خاصي از سرلوله كه به دليل عدم آب‌بندی صحيح، تجمع ذرات داخل لوله‌ها در پشت سرلوله و گرفتگي آن و مهم‌تر از آن سختي كاركرد با آنها براي متصرفين، استفاده از آنها توصيه نمی‌گردد. اين سرلوله‌ها فاقد اهرم كنترل هستند.

 

۱۱-۱ اتصال آتش‌نشانی (Fire Department Connection)

اتصال مخصوص نيروهاي آتش‌نشانی كه به شبكه لوله‌کشی خشك يا تركيبي داخل ساختمان مرتبط بوده و توسط پمپ خودروي آتش‌نشانی، تغذيه می‌شود.

 

۱۲–۱ انشعاب كمكي آتش‌نشانی

انشعابي از شبكه آب شهري كه به طور مستقل از انشعاب آب مصرفي و توسط سازمان آب، تحت عنوان انشعاب آب آتش‌نشانی به ساختمان متصل می‌گردد.

 

۱۳-۱ شبكه آب آتش‌نشانی

اين شبكه شامل منبع آب آتش‌نشانی، لوله‌های آبرساني، جعبه‌های آتش‌نشانی، شيرهاي كنترل و متعلقات، منبع تأمين آب و… می‌باشد. تنها مصرف مجاز از شبكه آب آتش‌نشانی، به‌منظور اطفای حريق بوده و هرگونه برداشت ديگري با مقاصد متفاوت (آبياري فضاي سبز، تأمين آب سيستم سرمايش يا گرمايش ساختمان، شستشوي محيط و…) از اين شبكه مجاز نمی‌باشد.

 

۱۴-۱ كلكتور ورودي پمپ

كلكتور ورودي وظيفه رساندن آب به ورودی‌های پمپ‌ها را داشته و توسط لوله‌های ارتباطي به مخزن تأمين آب آتش‌نشانی متصل می‌گردد.

 

۱۵-۱ كلكتور خروجي پمپ

كلكتور خروجي وظيفه جمع‌آوری آب پمپاژ شده توسط پمپ‌ها را دارد كه آن را به سمت رايزرهاي اصلي آتش‌نشانی هدايت می‌نماید.

 

۱۶-۱ فشارسنج (Manometer)

وسیله‌ای كه جهت سنجش ميزان فشار سيال داخل يك لوله يا مخزن يا يك شبكه بسته و نمايش آن به كار می‌رود.

 

۱۷-۱ پرشرسوئيچ (Presure Switch)

وسیله‌ای قابل‌تنظیم با امكان ارسال فرمان به تجهيزات ديگر، كه در صورت كاهش فشار از حدي مشخص و يا افزايش فشار به بيش از مقداري مشخص، فرمان‌های متناوبي صادر می‌نماید.

 

۱۸-۱ شير تست (Test Valve)

شيري كه جهت اطمينان از صحت عملكرد يك سيستم، نظير پمپ‌ها يا شاخه‌ای از خطوط شبكه بارنده نصب و استفاده می‌شود.

 

۱۹-۱ شير دروازه‌ای با رزوه بلند (OS & Y )

نوعي شير دروازه‌ای كه معمولاً جهت كنترل جريان آب در سیستم‌های شبكه بارنده آتش‌نشانی به‌کاررفته و قسمت رزوه آن بيرون از بدنه شير بوده و با باز شدن يا بسته‌شدن شير، از بدنه شير بیرون‌زده يا داخل آن فرو می‌رود. ويژگي آن (Stem) اين است كه با نگاه‌کردن به آن می‌توان از باز و بسته‌بودن آن اطلاع پيدا كرد.

 

۲۰-۱ شير یک‌طرفه (Check valve)

نوعي شير كه تنها در یک‌جهت به سيال اجازه عبور می‌دهد. در مواردي كه جهت عبور سيال مهم باشد از اين تجهيز به‌منظور ايجاد محدوديت در حركت سيال، استفاده می‌شود.

 

21-۱  شير كنترل ( Control Valve)

شيري كه جريان آب را در سیستم‌های اطفای حريق كنترل می‌نماید. نيازمند استاندارد ملي

 

۲۲-۱ شير توپكي ربع گرد (Ball valve)

نوعي شير توپكي كه داراي يك اهرم با قابليت حركت ۹۰ درجه جهت كنترل جريان بوده و از يك قطعه توپي شكل جهت قطع جريان استفاده می‌کند. اين شير در سيستم لوله‌کشی گاز ساختمان نيز به طور گسترده مورداستفاده قرار می‌گیرد.

 

۲۳-۱ شير دروازه‌ای (Gate valve)

نوعي شير قطع و وصل جريان كه داراي فلکه‌ای پيچشي جهت كنترل جريان بوده و از يك گُوِه براي قطع جريان استفاده می‌کند. شيرآلات قطع و وصل جريان آب در لوله‌کشی آب بهداشتي آشاميدني نيز عمدتاً از اين نوع هستند.

 

۲۴-۱ شير یک‌طرفه هشداردهنده سيستم اسپرينكلر (Wet Alarm Check Valve)

نوعي شير یک‌طرفه كه معمولاً در سیستم‌های اسپرينكلر به‌کاررفته و داراي فشارسنج می‌باشد. اين وسيله می‌تواند به‌صورت پكيج متشكل از مكانيزم تشخيص جريان و ارسال سيگنال به سيستم اعلام حريق، شير تخليه و زنگ هشدار مكانيكي بوده و استفاده از آن در ابتداي رايزرهاي اسپرينكلر توصيه می‌شود.

 

۲۵-۱ منبع انبساط (Chamber)

نوعي مخزن تحت‌فشار كه وظيفه كنترل و كاهش شوک‌های ناشي از افزايش فشار سيستم لوله‌کشی را دارد.

 

۲۶-۱ استاندارد

تجهيزات و مصالحي كه داراي استاندارد مشخص مناسب براي توليد بوده و توسط سازمان ملي استاندارد ايران تأیید شده يا داراي استانداردهاي معتبر بین‌المللی باشند.

 

۲۷-۱ فهرست‌شدن (Listed)

تجهيزات، مصالح و يا خدمات مشمول در فهرست منتشره شده توسط نهاد قانوني مسئول كه مورد ارزيابي (شامل آزمون و ارزيابي مصالح و يا توليد تجهيزات و ارزيابي خدمات به‌صورت دورهاي) قرار می‌گیرند و اين فهرست بيانگر اين موضوع است كه تجهيزات، مصالح و خدمات، مطابق با مقررات، دستورالعمل‌ها، استانداردها و معيارهاي فني مصوب بوده و مناسب‌بودن آنها براي هدف مشخصي تأیید شده باشند.

در اين دستورالعمل، منظور از فهرست شده، تجهيزات و مصالحي هستند كه توسط موسسههاي داخلي يا بین‌المللی معتبر و مورد تأیید سازمان آتش‌نشانی تهران نظير سازمان ملي استاندارد، مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي،FM ،Vds ،UL ، LPCB و غيره مورد آزمون قرار گرفته و عملكرد صحيح آنها از طريق بررسي اسناد فني رسمي، جهت به‌کاربردن در سیستم‌های ايمني و آتش‌نشانی، مورد تأیید قرار گرفته‌شده باشد. اين محصولات در سايت رسمي سازمان آتش‌نشانی (بخش ليست تجهيزات اطفاي حريق) قابل رويت هستند.

 

۲۸-۱ اسپرينكلر، بارنده (Sprinkler)

وسيله اطفای يا كنترل حريق است و هنگامی‌که حباب شیشه‌ای حساس به حرارت آن تا دماي مشخصي گرم می‌شود، به‌صورت خودكار عمل كرده و آب را در منطقه تحت پوشش خود تخليه می‌کند.

 

۲۹-۱ اسپرينكلر پايين زن(Pendent Sprinkler)

نوعي اسپرينكلر كه جريان آب را به سمت پايين تخليه می‌کند.

 

۳۰-۱  اسپرينكلر ديواري ( Sidewall Sprinkler)

نوعي اسپرينكلر كه با دفلکتور خاص كه توانايي تخليه بخش عمده آب خود را به‌صورت نیم‌دایره و در جهت مخالف ديوار مجاور خود، دارد.

 

۳۱-۱ اسپرينكلر بالا زن (Upright Sprinkler)

اسپرينكلري است كه جريان آب را به سمت بالا تخليه كرده و آب پس از برخورد به دفلکتور تغيير جهت داده و به سمت پايين زمين برمی‌گردد.

 

۳۲-۱ اسپرينكلر پوشش گسترده

نوعي اسپرينكلر اسپری‌کننده است كه مساحتي بيشتر از انواع ديگر اسپرينكلرها را می‌تواند تحت پوشش خود قرار دهد.

 

۳۳-۱  اسپرينكلر پاسخ سريع(QR)

نوعي اسپرينكلر اسپری‌کننده كه داراي حباب شیشه‌ای با سرعت عکس‌العمل بيشتري نسبت به اسپرينكلرهاي پاسخ استاندارد می‌باشد كه نرخ اين پاسخ زماني ۵۰ (متر – ثانیه)^۲/۱ و يا كمتر بوده و به‌عنوان اسپرينكلر پاسخ سریع براي مقاصد موردنظر  فهرست می‌شود. استفاده از اين نوع اسپرينكلر می‌تواند در بسياري از موارد منجر به كاهش قابل‌توجه ناحيه طراحي و به دنبال آن آبدهي پمپ و حجم مخزن ذخيره خواهد شد.

 

۳۴-۱ اسپرينكلر مسكوني( Residential)

نوعي اسپرينكلر پاسخ سريع است كه حباب شیشه‌ای با نرخ پاسخ زماني ۵۰ (متر – ثانیه)^۲/۱   و يا كمتر دارد و براي محافظت  از واحدهاي مسكوني فهرست می‌شود.

 

۳۵-۱  اسپرينكلر اسپری‌کننده

اسپرينكلري كه توانايي قابل‌قبولی در كنترل طيف گسترده‌ای از گروه‌های مختلف آتش‌سوزی‌ها را دارد.

 

۳۶-۱ اسپرينكلر اسپری‌کننده استاندارد

اسپرينكلري كه منطقه تحت پوششي مطابق با جداول ۴-۵-۱-الف، ب و ج داشته باشد.

 

۳۷-۱ واحد مسكوني (براي نصب و راه‌اندازی اسپرينكلر)

واحد مسكوني به يك يا چند اتاق كه براي زندگي يك يا چند نفر طراحي شده است گفته می‌شود و می‌تواند شامل امكاناتي مثل آشپزخانه، هال، سرويس بهداشتي و اتاق‌خواب و غيره باشد.

 

۳۸-۱ اتاق کوچک

اتاقي در محيط کم‌خطر كه سازهاي غير مسدودكننده داشته و مساحت آن كمتر يا برابر با ۷۵ مترمربع است.

 

۳۹-۱ ارتفاع سقف (Ceiling Height)

فاصله بين كف تا وجه زيرين سقف يا بام در يك ناحيه می‌باشد.

 

۴۰-۱  سقف مسطح

سقفي پيوسته كه در يك صفحه قرار داشته باشد.

 

۴۱-۱ سقف افقي

سقفي كه شيب آن برابر يا كمتر از ۱ در ۶  (۱۶.6درصد) باشد.

 

۴۲-۱  سقف شیب‌دار

سقفي كه شيب آن بيشتر از ۱ در ۶  (۱۶.6درصد) باشد.

 

۴۳-۱ سقف صاف

سقفي كه در آن برجستگي يا تورفتگي قابل‌ملاحظه‌ای وجود نداشته باشد.

 

۴۴-۱  سيستم لوله‌کشی اسپرينكلر

سيستمي متشكل از شبكه لوله‌کشی كه مطابق با استانداردهاي مهندسي محافظت در برابر آتش طراحي شده و شامل اسپرينكلر، منبع تأمين آب، شير كنترل، هشداردهنده جريان آب و شير تخليه می‌باشد كه می‌تواند توسط حرارت آتش فعال شده و آب را روي منطقه آتش‌سوزی تخليه كند.

در سیستم‌های متداول در ساختمان‌ها، در صورت بروز حريق، تنها اسپرينكلر يا اسپرينكلرهايي كه در مجاورت حريق باشند فعال شده و برخلاف تصور عامه افراد به‌هیچ‌وجه تمامي اسپرينكلرها به طور هم‌زمان شروع به تخليه و پاشش آب نمی‌نمایند. بررسي شود. آتش‌سوزی‌های گذشته نشان داده كه در ساختمان‌های داراي سيستم اسپرينكلر خودكار، به‌ندرت كسي دچار سوختگي شديد يا فوت شده است.

 

۴۵-۱ سيستم طراحي شده بر اساس محاسبات هيدروليك (Hydraulically Designed System )

سيستم اسپرينكلري كه در آن سايز لوله‌ها بر اساس محاسبه افت فشار آب در شبكه لوله‌کشی تعيين می‌شود. بر اساس اين روش به‌ازای هر واحد سطح كف فضاي طراحي مقدار مشخصي از آب بايد تخليه شود. طراحي سيستم اسپرينكلر بر اساس محاسبات هيدروليكي منجر به كاهش قابل‌توجه سايز لوله‌ها و هزینه‌های لوله‌کشی سيستم شده و ارجحيت دارد.

 

۴۶-۱ سيستم لوله كشي با جداول پيش تعیین‌شده (Pipe Schedule System)

سيستم اسپرينكلري كه در آن اندازه لوله‌ها توسط جداول پيش تعیین‌شده انتخاب می‌شود كه در آن باتوجه‌به طبقه‌بندی تصرف و تعداد اسپرينكلرها اندازه لوله‌ها مشخص می‌شود لازم به ذكر است طراحي با اين روش عموماً منجر به افزايش هزینه‌ها می‌شود.

 

۴۷-۱  سيستم اسپرينكلر لوله تر (Wet Pipe Sprinkler System )

سيستم اسپرينكلري مجهز به اسپرينكلرهاي خودكاري متصل به سيستم لوله‌کشی داراي آب متصل به منبع آب به‌گونه‌ای كه آب موجود در سيستم بلافاصله پس از فعال‌شدن اسپرينكلرها در اثر حرارت آتش، تخليه می‌شود.

۴۸-۱ سيستم اسپرينكلر لوله خشك (Dry Pipe Sprinkler System)

سيستم اسپرينكلري مجهز به اسپرينكلرهاي خودكار كه به يك سيستم لوله‌کشی حاوي هوا يا نيتروژن تحت‌فشار متصل بوده و به‌محض کم‌شدن فشار، به سبب تخليه از يك خروجي سيستم (نظير عمل‌کردن يك اسپرينكلر)، يك شير مخصوص، تحت عنوان شير لوله خشک، توسط فشار آب سيستم، باز شده و آب داخل شبكه لوله‌کشی جريان پيدا كرده و از اسپرينكلرهاي فعال‌شده، خارج می‌شود.

 

۴۹-۱  سيستم اسپرينكلر پيش عملگر (Preaction Sprinker System)

سيستم اسپرينكلري مجهز به اسپرينكلرهاي خودكار متصل به سيستم لوله‌کشی حاوي هوا (تحت‌فشار يا غير تحت‌فشار) كه در آن فرمان باز شدن شير اصلي آب به كمك سيستم اعلام حريق صادر می‌گردد.

 

۵۰-۱  شير تنظيم فشار (Presure requlating valve)

وسیله‌ای كه باهدف كاهش، محدودکردن و تنظيم فشار آب طراحي شده است.

 

۵۱-۱  شاخه‌ها ( Branch Lines)

لوله‌هایی كه آب اسپرينكلرها را به طور مستقيم تأمين می‌کند.

 

۵۲-۱  لوله‌های اصلي (Cross Mains)

لوله‌هایی كه آب شاخه‌ها را به طور مستقيم تأمين می‌کند.

 

۵۳-۱  لوله‌های اصلي تغذیه‌کننده (Feed Mains)

لوله‌هایی كه لوله‌های اصلي را به طور مستقيم يا از طريق رايزرها تغذيه می‌کند.

 

۵۴-۱  سیستم‌های نظارتي هشداردهنده (Supervisory Device)

تجهيزاتي كه براي نظارت بر شرايط و وضعيت اجزاء شبكه اسپرينكلر خودكار و آب آتش‌نشانی و… طراحي شده است.

 

۵۵-۱  هشداردهنده جريان آب (Waterflow Alarm Device)

وسیله‌ای كه حركت آب در سيستم را تشخيص داده و به‌صورت مكانيكي يا الكتريكي تجهيزات موردنظر هشداردهنده شنيداري يا ديداري را فعال می‌کند.

 

۵۶-۱  ساختارهاي مسدودكننده (Obstructed Construction )

ساختارهاي پانلي يا ساير ساختارها مانند تيرها، خرپاها و يا ساير اجزا كه به نحوي مانع انتقال حرارت يا توزيع آب می‌شود و به طور عمده بر توانايي اسپرينكلرها براي كنترل يا اطفاي حريق تأثير می‌گذارند.

 

۵۷-۱ ساختارهاي غير مسدودكننده(Un-Obstructed Construction)

ساختارهایی كه در آن تيرها، خرپاها و ساير قطعات به‌گونه‌ای هستند كه مانع جريان گرما و يا توزيع آب نشده و بر روي توانايي اسپرينكلرها در كنترل يا اطفاي حريق تأثيرگذار نمی‌باشند. ساختارهاي غير مسدودكننده، اعضاي سازهاي افقي توخالي دارند كه در آن، بازشوها حداقل ۷۰ درصد مساحت سطح مقطع را تشكيل داده‌اند و فاصله بين اعضاي سازه از يكديگر بيشتر از  2.3 متر (  7.5 𝑓𝑡)   باشد.

 

۵۸-۱ گروه‌بندی ساختمان‌ها

در اين دستورالعمل، سه گروه ساختماني بر اساس نوع و ساختار تصرف مطابق ذيل تعريف شده است. لازم به ذكر است اين گروه‌بندی‌ها تنها منحصر به برخي الزامات اين دستورالعمل بوده و قابل‌تعمیم به ساير دستورالعمل‌ها و استانداردها نمی‌باشد.

در خصوص ساير تصرفاتي كه در اين قسمت به آنها اشاره نشده است، بايد طبق نظر مقام قانوني مسئول عمل شود.

 

 

* منظور از مساحت، زيربناي كل ساختمان شامل تمامي طبقات و قسمت‌ها است.

** منظور از ارتفاع، فاصله كف آخرين طبقه تا تراز معبر دسترسي مجاور ساختمان است.

***براي تصرفات تجاري حداكثر ٢ طبقه كه مجموع متصرفين آنها كمتر از ٥٠ نفر باشد، می‌توان گروه ساختمان را S1  در نظر گرفت.

 

۵۹-۱ حداقل الزامات گروه‌بندی‌های مختلف

حداقل الزامات سیستم‌های اطفاي حريق گروه‌های سه‌گانه ذكرشده در بند ۵۸-۱  مطابق جدول ۵۹-1ميباشد. در شكل شماره ۱-۵۹، نماي شماتيك يك سيستم اطفاي حريق به همراه برخي متعلقات نمایش‌داده‌شده است.

 

 

• پيش از مطالعه اين جدول، تعاريف عبارات مورداستفاده در جدول، موردمطالعه قرار گيرد.

** پيشنهاد می‌شود به‌منظور حصول اطمينان بيشتر، شيرهاي یک‌طرفه در ساختمان‌های S2 و S3 از نوع فهرست شده باشد.

*** پمپ‌های مورداستفاده در ساختمان‌های S2 , S1 بايد بر اساس  « دستورالعمل ساخت مجموعه پمپ آتش‌نشانی» منتشر شده توسط سازمان آتش‌نشانی، ساخته شوند. در خصوص ساختمان‌های S3  مجموعه كامل پمپ بايد فهرست شده بوده و از يكي از نهادهاي ذی‌صلاح داخلي يا بین‌المللی، داراي تأییدیه آتش نشانی باشد.

.

استثناً تا اطلاع ثانوي، در راستاي حمايت از سازندگان و توليدات داخلي، به‌کارگیری پمپ‌های ساخته‌شده بر اساس دستورالعمل مذكور، صرفاً براي ساختمان‌های اداري و مسكوني گروه S3 با مشخصات ذيل، بلامانع می‌باشد.

• ساختمان فاقد هرگونه كاربري ديگر به جز اداري و مسكوني باشد.
• ارتفاع ساختمان (تراز كف آخرين طبقه نسبت به معبر دسترسي)، كمتر از ٤٥ متر باشد.
• فاصله ايستگاه پمپاژ تا بالاترين مصرف‌کننده كمتر از ۵۰ متر باشد.

لازم به توضيح است، سازمان آتش‌نشانی توصيه اكيد می‌نماید به‌منظور دستيابي به ضريب ايمني بالاتر، تمامي ساختمان‌های گروه S3 حتي در صورت احراز شرايط فوق نيز از مجموعه پمپ‌های آتش‌نشانی فهرست شده استفاده نمايند و حتما اخذ تاییدیه آتش نشانی را داشته باشند.

 

 

۲– تذكرات كلي

۱-۲ سیستم‌های اطفاي آبي مطرح‌شده در اين دستورالعمل، مربوط به ساختمان‌های با كاربري تجاري، مسكوني و اداري بوده و تعميم آن به کاربری‌ها و تصرف‌های حساس نظير پالایشگاه‌ها، نیروگاه‌ها، مراكز تسليحاتي، انبارها و غيره مجاز نيست. در اين شرايط بايد از كدها و استانداردهاي معتبر و مرتبط جهت تكميل مطالب اين دستورالعمل استفاده گردد.

۲-۲ جهت تطابق با اتصالات مرسوم آتش‌نشانی تهران، كليه اتصالات آتش‌نشانی به‌کاررفته در سیستم‌های اطفاي حريق بايد از نوع Storz  باشد.

۳-۲ جهت كاهش هزینه‌های اجرا و همچنين اطمينان از عملكرد صحيح سيستم، طراحي سیستم‌های اطفاي حريق به روش محاسبات هيدروليكي توصيه می‌گردد.

۴-۲ در اين دستورالعمل به ملزومات طراحي و اجراي سیستم‌های اطفاي دستي، شامل خاموش‌کننده‌های دستي و لوله‌های  ايستاده (جعبه‌ها) آتش‌نشانی، سيستم اطفاي آبي خودكار (شبكه بارنده)، مخازن ذخيره آب، پمپ‌ها، ادوات و شيرآلات كنترلي پرداخته خواهد شد.

 

۳– خاموش‌کننده‌های دستي

 

 

1–3 نكات عمومي

1-۱-3 در هر قسمتي از بنا، باتوجه‌به نوع مواد سوختني موجود و گروه حريق احتمالي، بايد خاموش‌کننده دستي با ماده اطفايي مناسب (مطابق با جدول 3-۱-1) انتخاب و نصب گردد.

 

 

2–۱–3 طبقه‌بندی حریق‌ها مطابق ذيل می‌باشد ( بر اساس NFPA)

حريق گروه A : حریق‌های ناشي از مواد سوختني معمولي، نظير چوب، پارچه، كاغذ، لاستيك و انواع پلاستیک‌ها

حريق گروه B : حریق‌های ناشي از مايعات قابل‌اشتعال، مايعات سوختني، گریس‌های نفتي، قير، روغن، رنگ‌های پايه روغني، حلال‌ها، لاک‌های صنعتي، الکل‌ها و گازهاي قابل‌اشتعال

حريق گروه C : حریق‌های ناشي از تجهيزات الكتريكي داراي جريان

حريق گروه D : حریق‌های ناشي از فلزات سوختني نظير منيزيم، تيتانيوم، پتاسيم، زيركنيوم، سديم و ليتيوم

حريق گروه K : حریق‌های ناشي از وسايل و تجهيزات آشپزخانه‌ای كه حاوي روغن‌های آشپزي (روغن و چربی‌های گياهي و حيواني) هستند.

در طبقه‌بندی استاندارد انگلستان، حريق گروه B شامل مايعات قابل‌اشتعال می‌باشد و گازها نيز خود به‌صورت مجزا درگروه  C قرار می‌گیرند و به طبع آن مابقي گروه‌های حريق نيز تغيير ميكنند، به شرح ذيل:

حريق گروه A : حریق‌های ناشي از مواد سوختني معمولي، نظير چوب، پارچه، كاغذ، لاستيك و انواع پلاستیک‌ها

حريق گروه B : حریق‌های ناشي از مايعات قابل‌اشتعال، مايعات سوختني، گریس‌های نفتي، قير، روغن، رنگ‌های پایه روغنی، حلال‌ها، لاک‌های صنعتي، الکل‌ها

حريق گروه C : گازهاي قابل‌اشتعال

حريق گروه D : حریق‌های ناشي از فلزات سوختني نظير منيزيم، تيتانيوم، پتاسيم، زيركنيوم، سديم و ليتيوم

حريق گروه E : حریق‌های ناشي از تجهيزات الكتريكي داراي جريان

حريق گروه F : حریق‌های ناشي از وسايل و تجهيزات آشپزخانه‌ای كه حاوي روغن‌های آشپزي (روغن و چربی‌های گياهي و حيواني) هستند.

۳-۱-۳ خاموش‌کننده‌های آتش‌نشانی بايد براي محافظت ساختمان و ساكنين بدون درنظرگرفتن ديگر سیستم‌های اطفاي ثابت، تهيه و نصب گردند.

 

2-3 تعداد خاموش‌کننده‌ها

1-۲-3  نصب خاموش‌کننده كلاس  A در تمامي فضاها الزامي است. به‌عبارت‌دیگر هر فضاي ساختماني كه داراي تصرف‌هایی با بار حريق كلاس C يا B يا هر دوی آنها باشد، بايد داراي يك خاموش‌کننده مناسب كلاس حريق A جهت حفاظت از ساختمان به‌علاوه خاموش‌کننده‌های كلاس C  يا B، يا هر دوی آنها باشد. به‌منظور كاهش تعداد خاموش‌کننده‌ها در اين شرايط، می‌توان از خاموش‌کننده‌های نوع ABC نيز استفاده نمود.

2-۲-3 در صورت استفاده از خاموش‌کننده نوع BC   بايد خاموش‌کننده نوع A  مستقل با وزن مناسب نيز نصب شود .

۳-۲-۳ در هر طبقه از تصرف، بايد حداقل يك خاموش‌کننده نصب شود.

4-۲-3 در تصرفات مسكوني و اداري، به‌ازای هر ۲ واحد، يك خاموش‌کننده ۶ كيلوگرمي بايد نصب شود و حداكثر فاصله دسترسي تا هر خاموش‌کننده از دورترين نقطه هر واحد، بيشتر از ۲۳ متر نباشد.

5-۲-3 در پارکینگ‌ها حداقل ٢ خاموش‌کننده ٦ كيلوگرمي بايد نصب شود و حداكثر فاصله دسترسي تا هر خاموش‌کننده از دورترين نقطه پاركينگ، بيشتر از ۱۵ متر نباشد.

6-۲-3 در تصرفات تجاری، به‌ازای هر واحد تجاري زير ۱۰۰ مترمربع ۱ خاموش‌کننده ۶ كيلوگرمي و در واحدهاي تجاري  با مساحت ۱۰۰ مترمربع و بيشتر حداقل ۲ خاموش‌کننده ۶ كيلوگرمي بايد نصب شود و حداكثر فاصله دسترسي تا هر خاموش‌کننده از دورترين نقطه، بيشتر از 1٥ متر نباشد.

7-۲-3 در تصرفات صنعتي بايد حداقل ۲ خاموش‌کننده ۶ كيلوگرمي نصب شود. حداكثر فاصله دسترسي تا هر  خاموش‌کننده در تصرفات صنعتي خطر معمولي ۱۵ متر و در تصرفات صنعتي پرخطر ۹ متر بايد باشد. (تعداد و اوزان بیان‌شده براي خاموش‌کننده‌ها در تصرفات صنعتي حداقل بوده و در صورت نياز اين مقادير بايد افزايش يابد.)

8-۲-3 خاموش‌کننده‌های داخل واحد بايد بافاصله مناسب از هم و ترجيحاً نزديك درب‌های خروج باشد. حداقل يك عدد  از خاموش‌کننده‌هایی كه داخل واحد نصب می‌شود، بايد در مجاورت درب خروج (حداكثر فاصله ۳ متر) باشد.

 

۳–۳ جانمايي خاموش‌کننده‌ها

۳-۳-۱ خاموش‌کننده‌های آتش‌نشانی بايد به نحوي جانمايي شوند كه حداكثر مسافت دسترسي به آنها مطابق مقادير ذكرشده در بند ۳-۲ بوده و هيچگاه بيش از ۲۳ متر نشود.

۳-۳-۲ نصب خاموش‌کننده آتش‌نشانی در كليه مکان‌هایی كه مقام قانوني مسئول ضروري تشخيص دهد، الزامي است.

• ۳-۳-۳ در محله‌ای ذيل، بايد خاموش‌کننده آتش‌نشانی چرخ‌دار مناسب لحاظ گردد.
• اماكن پرخطر
• اماكني كه محدوديت حضور افراد وجود دارد

۳-۳-۴ توزيع واقعي و صحيح خاموش‌کننده‌ها در يك ساختمان، تابع بازديد از ساختمان و درنظرگرفتن تمام شرايط آن شامل پارتیشن‌ها، ديوارها، مسيرهاي دسترسي، موانع و غيره می‌باشد. درعین‌حال مكان نصب خاموش‌کننده‌ها بايد داراي شرايط ذيل باشد:

• يكپارچگي در توزيع رعايت شده باشد
• دسترسي آنها آسان باشد
• از انبار مواد يا قرارگرفتن تجهيزات در مقابل آن در امان باشد
• در مجاورت مسيرهاي خروج باشد
• در مجاورت درب‌های ورود و خروج باشد
• امكان واردآمدن صدمات فيزيكي به آنها به حداقل رسيده باشد
• در مقابل تابش مستقيم نور خورشيد و يا بارش باران و برف نباشد
• به‌سادگی قابل‌رؤیت باشد

 

 

۳–۴  الزامات نصب و اجرا

۳-۴-۱ خاموش‌کننده‌های آتش‌نشانی می‌بایست با انجام سرویس‌های دورهاي داراي كارايي مطلوب و مطمئن بوده و همواره با شارژ كامل در محل تعبیه‌شده نصب باشند.

۳-۴-۲ خاموش‌کننده مورداستفاده بايد داراي نشان استاندارد ملي ايران و يا داراي تأييديه معتبر بین‌المللی و مورد تأیید سازمان آتش‌نشانی باشد.

۳-۴-۳ شناسنامه مربوط به تاريخ بازرسي و شارژ قبلي و تاريخ شارژ مجدد بايد بر روي بدنه خاموش‌کننده، به‌صورت خوانا و قابل‌رؤیت نصب‌شده باشد.

۳-۴-۴ دستورالعمل استفاده از خاموش‌کننده، بايد بر روي آن نصب‌شده و هنگام نصب، به‌وضوح قابل‌رؤیت باشد.

۳-۴-۵ خاموش‌کننده بايد با بست متناسب با نوع خاموش‌کننده به‌صورت محكم و پايدار نصب گردد.

۳-۴-۶  خاموش‌کننده بايد در طول مسير خروج و نزديك خروجی‌ها نصب شده و مسير دسترسي به آن كوتاه و عاري از وسايل مزاحم و دست‌وپاگیر باشد.

۳-۴-۷ درصورتی‌که جهت حفاظت، خاموش‌کننده داخل كابينت يا جعبه آتش‌نشانی قرار گيرد، قفل كابينت بايد از نوع آسانبازشو بوده، با تابلوي مناسب محل نصب آن نمايش داده شود و استفاده از قفل جز در موارد خاص كه احتمال استفاده غيرمجاز از خاموش‌کننده وجود دارد، ممنوع است.

۳-۴-۸ خاموش‌کننده بايد به‌گونه‌ای نصب شود كه ارتفاع قسمت بالاي آن، از كف تمام‌شده بنا بسته به وزن خاموش‌کننده، حداكثر مطابق شكل ۳-۴-۸ باشد. حداقل فاصله زير خاموش‌کننده تا زمين نبايد كمتر از  ۱۰ سانتيمتر باشد.

 

 

۳-۴-۹  در اتاق‌ها و فضاهاي بزرگ (مانند سالن كنفرانس) كه حذف تمامي موانع ديداري خاموش‌کننده امکان‌پذیر نيست، بايد از علائم راهنماي مناسب نشان‌دهنده مكان خاموش‌کننده استفاده گردد.

۳-۴-۱۰ در صورت استفاده از علائم راهنما رعايت موارد ذيل الزامي است:

• در نزديكي و مجاورت خاموش‌کننده نصب گردند.
• در مسير تردد و در شرايط عادي قابل‌رؤیت باشند.

نورتاب باشد.

۳-۴-۱۱ خاموش‌کننده‌هایی كه وزن كل آنها كمتر از ۱۸ كيلوگرم باشد، بايد به نحوي نصب گردند كه ارتفاع نقطه بالايي خاموش‌کننده از كف زمين بيشتر از ۱۵۰ سانتيمتر نباشد.

۳-۴-۱۲ خاموش‌کننده‌هایی كه وزن كل آنها بيش از ۱۸ كيلوگرم باشد (غير از خاموش‌کننده‌های چرخ‌دار) بايد به نحوي نصب گردند كه ارتفاع نقطه بالايي خاموش‌کننده از كف زمين بيشتر از ۱۰۰ سانتيمتر نباشد.

 

۴-اسپرينكلر

 

 

تذکر مهم: به‌منظور آگاهي كامل از ضوابط و مقررات طراحي سیستم‌های اسپرينكلر، به نشريه شماره ض -۸۴۳ مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي با عنوان «دستورالعمل طراحي و نصب شبکه‌های بارنده خودكار اطفاي حريق (اسپرينكلرها) » كه به‌عنوان مدرك فني پشتيبان مقررات ملي ساختمان منتشر شده است مراجعه گردد. در اين فصل صرفاً خلاصه‌ای از مطالب مربوطه ارائه شده است.

 

۴–۱ نكات عمومي

۴-۱-۱ كليه بندهاي مربوط به طراحي اسپرينكلر (شبكه بارنده) با فرض اينكه آتش‌سوزی فقط از يك نقطه در ساختمان  شروع خواهد شد، نگارش شده است.

۴-۱-۲ باتوجه‌به اينكه بسياري از تجهيزات سيستم اسپرينكلر بر اساس واحدهاي آمريكايي تأیید می‌شوند، در متن پيش رو به هر دو واحد مرسوم اندازه‌گیری، اشاره شده است. براي تبديل واحدها می‌توان از جدول ۴-۱-۲ استفاده نمود.

 

 

۴-۱-۳ پارکینگ‌ها و محل پارك خودروها و مسير تردد آنها بايد به طور كامل تحت پوشش سيستم اسپرينكلر قرار گيرد. اجراي يك يا دو اسپرينكلر، به‌ازای هركدام از خودروهاي پاركينگ، اصولي نبوده و كليه فضاهاي پاركينگ، شامل محل‌های پارك خودرو، مسيرهاي تردد و رمپ‌ها، بايد تحت پوشش كامل شبكه بارنده قرار گيرد.

۴-۱-۴ كليه قسمت‌های تصرفات تجاري نظير واحدها و راهروهاي تجاري، بايد به طور كامل تحت پوشش شبكه بارنده قرار گيرند.

۴-۱-۵ ساختمان‌های بلندمرتبه (بالاي ٢٣ متر) بايد به طور كامل تحت پوشش شبكه بارنده قرار گيرند. در ساختمان‌هایی كه به طور كامل تحت پوشش شبكه بارنده هستند، كليه فضاها نظير اتاقهاي خواب، هال و پذيرايي، نهارخوري و آشپزخانه و غيره به‌جز سرویس‌های بهداشتي می‌بایست تحت پوشش كامل شبكه بارنده قرار بگيرند. كمدهاي لباس در تصرف‌های مسكوني تا مساحت حداكثر 2.2  مترمربع نيازي به نصب اسپرينكلر ندارند. انباري با هر مساحتي، مستلزم نصب اسپرينكلر است.

۴-۱-۶ در اتاق‌های برق، اگر اتاق فقط به تجهيزات برقي نوع خشك اختصاص داشته باشد و هیچ‌گونه ماده قابل‌اشتعال ديگري در آنجا انبار نشود، می‌توان از نصب اسپرينكلر چشم‌پوشی نمود.

۴-۱-۷ سالن‌های اجتماعات، آمفی‌تئاترها و فضاهاي تجمعي، بايد به طور كامل تحت پوشش شبكه بارنده باشند.

۴-۱-۸ انبارهاي اجناس و باراندازها، بايد تحت پوشش كامل شبكه بارنده نوع مناسب قرار گيرند.

۴-۱-۹ سيستم اسپرينكلر، بايد هرسال توسط افراد مجاز، مورد آزمايش و بازبيني قرار گيرد.

 

۴–۲ دسته‌بندی ساختمان‌ها و سیستم‌ها (جهت طراحي سيستم اسپرينكلر)

۴-۲-۱ ساختمان‌ها را بر اساس قابليت سوختن مواد موجود، مقدار مواد قابل‌اشتعال، ارتفاع كالاي انبارشده و نرخ حرارت  آزاده شده به ۵ دسته تقسیم‌بندی می‌شود، لازم به ذكر است اين دسته‌بندی تنها براي طراحي سیستم‌های اسپرينكلر كاربرد داشته و قابل‌تعمیم به ساير بخش‌ها و سیستم‌ها نيست.

 

الف) محيط کم‌خطر ( Light Hazard)

ساختمان يا بخشي از ساختمان كه مقدار، قابليت اشتعال و نرخ حرارت آزاده شده مواد موجود در آن كم باشد. ساختمان‌های اداري، مسكوني و بیمارستان‌ها در اين دسته قرار می‌گیرند. اطفای اين كلاس از ساير کلاس‌ها ساده‌تر بوده و به آب كمتري نياز دارد. نمونه‌هایی از مکان‌های کم‌خطر عبارت‌اند از: اماكن مذهبي، باشگاه و كلوپ، آموزشگاه، بيمارستان، مؤسسات، کتابخانه‌های كوچك، خانه سالمندان، موزه، دفاتر اداري، محل‌های مسكوني، سالن تئاتر، كنفرانس به‌استثنای صحنه نمايش، فضاي زيرشيرواني.

ب) محيط خطر معمولي، گروه يك ( Ordinary Hazard – Group1)

ساختمان يا بخشي از ساختمان كه قابليت اشتعال مواد موجود در آن كم باشد، مقدار و نرخ حرارت آزاده شده مواد موجود در آن متوسط و ارتفاع مواد انبارشده از ۸ فوت ( ۲.۴ متر) كمتر باشد. مکان‌های مثل رستوران‌ها و پارکینگ‌ها شامل اين کلاس هستند. نمونه‌هایی از مکان‌های خطر معمولي گروه يك عبارت‌اند از: پاركينگ خودرو و نمايشگاه، نانوايي، توليد نوشيدني، توليد كنسرو، توليد لبنيات، کارخانه‌ها توليد تجهيزات الكترونيكي، واحد پردازش الكترونيكي، توليد محصولات شیشه‌ای، لباسشويي و . .

ج) محيط خطر معمولي، گروه دو (Ordinary Hazard – Group2)

ساختمان يا بخشي از ساختمان كه مقدار و قابليت اشتعال مواد موجود در آن بالاتر از متوسط، نرخ حرارت آزاده شده مواد در آن متوسط و ارتفاع مواد انبارشده از ۸ فوت ( ۲.۴ متر) كمتر باشد. نمونه‌هایی از مکان‌های خطر معمولي گروه دو عبارت‌اند از: سوپرماركت و هایپرمارکت‌های بزرگ، اماكن تجاري داراي قابليت عرضه محصول در قفسه با مقادير بالا (نظير سوپرماركت و هايپرماركت، مراكز خريد و مال، فروشگاه‌های لباس و ..)، آسياب غلات، نجاري و ساخت محصولات چوبي، توليد لاستيك خودرو، شیرینی‌پزی، توليد منسوجات، چاپ و نشر، تعميرگاه خودرو، خش كشويي، توليد محصولات چرمي، توليد و پردازش محصولات كاغذي (صحافي، دفترسازي و…)، کارگاه‌های ماشيني، توليد كاغذ، بازرگاني، كارگاه تزريق پلاستيك، و…

د) محيط پرخطر، گروه يك (Extra Hazard – Group1)

ساختمان يا بخشي از ساختمان كه مقدار و قابليت اشتعال مواد موجود بسيار بالاست، نرخ حرارت آزاده شده در آن زياد، سرعت گسترش حريق در اين گروه بالاست ولي مقدار مايعات قابل‌اشتعال، بسيار كم است کارگاه‌های ریخته‌گری و چاپخانه‌هایی كه از مرکب‌هایی با نقطه اشتعال کم‌تر از ۱۰۰ درجه فارنهايت استفاده می‌کنند در اين كلاس قرار می‌گیرند. کارگاه‌هایی كه در آنها ماشین‌آلاتی وجود دارد كه از روغن هيدروليك تحت‌فشار استفاده شده و خطر نشت روغن وجود دارد، نمونه‌هایی از محیط‌های پرخطر گروه يك عبارت‌اند از: آشيانه هواپيما (به جز آنهايي كه ملزم به استفاده از سيستم فوم هستند)، کارگاه‌های مبلمان سازي با ابر و فوم‌هایی پلاستيكي، توليد تخته‌های چوبي چندلايه و نئوپان، ریخته‌گری، دايكاست، بازيافت، تركيب و خشک‌کردن لاستیک‌ها، چاپ (استفاده از مرکب‌هایی كه نقطه اشتعال آنها كمتر از ۱۰۰ درجه فارنهايت يا ۳۸ درجه سانتيگراد باشد)، كارگاه چوب‌بری، نساجي و . .

 

۲-۲-۴  سیستم‌های اسپرينكلر به‌طورکلی به چهار نوع متفاوت تقسيم می‌شوند.

الف) سيستم اسپرينكلر لوله تر

سيستم اسپرينكلر لوله تر، ساده‌ترین، رایج‌ترین، اقتصادی‌ترین سيستم در مقايسه با ديگر سیستم‌های اسپرينكلر می‌باشد و علاوه بر موارد مذكور، هزينه تعميرات و نگهداري اين سيستم نيز بسيار پایین‌تر از ساير سیستم‌ها می‌باشد. به علت پر بودن لوله‌ها از آب، به‌محض باز شدن اسپرينكلر، آب تخليه شده و زمان عکس‌العمل سيستم كاهش می‌یابد، به دليل كمتر بودن تجهيزات در اين سيستم، احتمال خرابي نيز كمتر شده و سيستم قابل‌اطمینان‌تر خواهد بود، به‌طورکلی اگر دماي محيط در سردترين شرايط بيشتر از ۴ درجه سانتيگراد باشد، در اكثر موارد سیستم‌های تر به كار گرفته می‌شوند.

ب) سيستم اسپرينكلر لوله خشك

هنگامی‌که دماي هواي محيط كمتر از ۴ درجه سانتيگراد و يا در شرايطي كه نتوان دماي محيط را بيش از آن دما نگه داشت (مانند سردخانه‌ها) سیستم‌های اسپرينكلر خشك به كار گرفته می‌شوند درون لوله‌ها از نيتروژن با هواي فشرده استفاده شده درو آب در محيط گرم (بيش از ۴ درجه سانتيگراد) قرار داده می‌شود. ضمناً استفاده از روش لوله‌کشی شبکه‌ای (Gridded) در سیستم‌های خشك مجاز نمی‌باشد. نسبت بين فشار هوا به فشار آب كه به‌وسیله كارخانه سازنده شيرها تعيين می‌شود، كمك می‌کند تا شيرها در حالت نرمال بسته بمانند. اغلب در سیستم‌های خشك از اسپرينكلرهاي روبه‌بالا استفاده می‌شود تا از رسوب گرفتن اسپرينكلر و یخ‌زدن آن در آنها جلوگيري شود. در صورت استفاده از اسپرينكلرهاي آويزان، اسپرينكلر بايد روي «خم رو به پايين» (Return bend) نصب شود. اين ضابطه به طراحي سیستم‌های لوله خشك نمی‌پردازد.

ج) سیستم‌های پيش عملگر

د) سیستم‌های سيلابي

 

۳-۴ قوانين كلي نصب اسپرينكلرها

۴-۳-۱ تنها اسپرينكلرهاي نو و جديد مجاز به نصب در سيستم می‌باشند.

۴-۳-۲ اگر اسپرينكلري به هر دليل از سيستم جدا شود، نصب مجدد آن مجاز نيست.

۲-۳-۴ اسپرينكلرها بايد از نوع فهرست شده باشند.

۴-۳-۴ كليه اجزاي استفاده‌شده در سيستم بايد توانايي تحمل حداكثر فشار كاري سيستم كه در معرض آن قرار می‌گیرند را داشته باشند و اين فشار نبايد كمتر از psi  ۱۷۵  (۱۲.1bar) براي اجزاي نصب‌شده روي زمين و ۱۵۰psi (۱۰.۴ bar)  براي اجزاي نصب‌شده زير زمين باشند.

۵-۳-۴ كليه تجهيزات مورداستفاده در سیستم‌های اسپرينكلر، بايد مطابق با جدول ۱-۵۹ استاندارد يا فهرست شده باشند.

۶-۳-۴ هر سيستم اسپرينكلر بايد به يك شير كنترل با دسترسي مناسب، مجهز شود. محل نصب شير بايد به‌گونه‌ای انتخاب شود كه تمامی منابع خودكار تأمين آب را كنترل نمايد.

۷-۳-۴ شيرهاي كنترل سيستم اسپرينكلر ساختمان‌های گروه  S2 , S3  بايد تحت نظارت باشند تا از باز بودن آنها اطمينان  حاصل شده و در صورت بسته‌بودن، سيگنال خطاي آن به سيستم اعلام حريق ساختمان ارسال گردد.

۴-۳-۸ هر سيستم اسپرينكلر بايد به‌منظور آگاه‌سازی افراد درون ساختمان از فعال‌شدن سيستم، به‌وسیله تشخيص و هشدار جريان مناسب مجهز باشد. اين تجهيزات به دو صورت هشدار مكانيكي (مانند زنگ موتور آبی) و الكتريكي (سيستم اعلام حريق) می‌توانند عمل نمايند.

۴-۳-۹ هر سيستم اسپرينكلر بايد به نحو مناسب قابليت تغذيه توسط اتصال آتش‌نشانی (شير سيامي) را داشته باشد.

۴-۳-۱۰ در ساختمان‌هایی با ارتفاع بيش از ۲۳ متر يا زيربناي كلي بيش از ۴۸۳۰ مترمربع، بايد بر روي انشعاب اسپرينكلر ابتداي خط در هر طبقه، متعلقات ذيل به ترتيب نصب شود:

• رايزر مستقل اسپرينكلر: شير كنترل، درجه فشارسنج، فلوسوئيچ و شير تست و تخليه
• رايزر مشترك اسپرينكلر و لوله ايستاده: شير كنترل، شیر یک‌طرفه، درجه فشارسنج، فلوسوئيچ و شير تست و تخليه

چنانچه ساختمان داراي ارتفاع كمتر از ۲۳ متر و زيربناي كلي كمتر از ۴۸۳۰ مترمربع باشد، نصب تنها يك سري از متعلقات فوق‌الذکر در ابتداي رايزر اصلي كافي است.

تذكر: اجزاي اين متعلقات همواره ثابت بوده و اجرا يا عدم اجراي سيستم اعلام حريق، هيچ تأثیری بر المان‌های آن نخواهد داشت. به‌عبارت‌دیگر اگر در طبقه‌ای به دليل الزام بخش ديگري از ضوابط و يا عدم اجراي سيستم اعلام حريق (مثلاً در پارکینگ‌ها) نياز به اجراي فلوسوئيچ وجود داشته باشد، بايد تمامي متعلقات به‌صورت كامل و مطابق ترتيب فوق نصب شود.

همچنين حذف قسمتي از متعلقات (مثلاً فلوسوئيچ) به دليل اجراي سيستم اعلام حريق در طبقه، مجاز نيست.

۴-۳-۱۱ چنانچه رايزر سيستم لوله ايستاده به‌صورت جداگانه طراحي شده باشد، در ابتداي رايزر بايد وسيله تشخيص و هشدار جريان (فلوسوئیچ) در ارتباط با سيستم اعلام حريق نصب شده باشد.

۴-۳-۱۲ در ابتداي رايزر سيستم اسپرينكلر، بايد يك شير كنترل، درجه فشارسنج، شير تخليه اصلي و وسيله تشخيص و هشدار جريان آب (فلوسوئيچ يا مكانيزم خاص تشخيص جريان توسط فشارسنج) نصب شود در ساختمان‌های گروه S3  در زمان عملكرد سيستم، علاوه بر ارسال سيگنال هشدار به سيستم اعلام حريق، بايد زنگ هشدار مكانيكي نيز به صدا درآيد.

۱۳-۳-۴ در ساختمان‌های گروه  S2 , S3 شير قطع كن متعلقات ابتداي خط سيستم اسپرينكلر بايد مجهز به نشانگر و  داراي قابليت ارسال سيگنال نظارت باشد.

۱۴-۳-۴ جهت عملكرد بهينه سيستم اسپرينكلر و همچنين ارسال پيغام هشدار به سيستم اعلام حريق ساختمان، استفاده  از شير یک‌طرفه تر هشداردهنده سيستم اسپرينكلر (wet alarm valve) در ابتداي رايزر اسپرينكلر هر زون، توصيه می‌گردد. اين وسيله می‌تواند به‌صورت پكيج شامل مكانيزم فشارسنج، شير تخليه و زنگ مكانيكي استفاده شود كه در اين صورت نيازي به نصب فشارسنج، فلوسوئيچ، شير تخليه و زنگ مكانيكي جداگانه در ابتداي رايزر نمی‌باشد.

۱۵-۳-۴ درصورتی‌که مخزن آب مصرفي ساختمان با آب آتش‌نشانی مشترك باشد، بايد از شير یک‌طرفه دوتايي جهت جلوگيري از برگشت آب شبكه آتش‌نشانی به مخزن، بين مخزن و لوله مكش، استفاده شود.

۱۶-۳-۴ شيرهاي یک‌طرفه بايد در موقعيت عمودي يا افقي متناسب با مشخصات فني مخصوص به خود نصب شوند.

۱۷-۳-۴ جهت آزمايش عملكرد تجهيزات سيستم، نظير پمپ و آلارم ويژه جريان آب، بايد از انشعاب بازرسي (شير تست تخليه) استفاده شود. سايز لوله اين انشعاب حداقل ۱ اينچ و اُريفيس آن بايد معادل کوچک‌ترین سايز اسپرينكلر سيستم باشد.

۱۸-۳-4شيرها، مانومترها، فشارشكن و متعلقات اول خط سيستم اسپرينكلر به‌منظور آزمون عملكرد، بازرسى و آزمایش‌ها  و نگهدارى سيستم بايد همواره در دسترس باشند.

۱۹-۳-۴ وسايل هشدار جريان آب بايد براي عملكرد خاص خود فهرست شده باشند و به‌گونه‌ای ساخته و نصب شوند كه هر  نصب‌شده بر روي سيستم عبور می‌کند K جريان آبي مساوي يا بيشتر ازآنچه از يك اسپرينكلر خودكار با کوچک‌ترین ضريب را تشخيص داده و زنگ هشدار طي حداكثر ۵ دقيقه پس از آغاز جريان شروع و تا متوقف‌شدن جريان ادامه يابد.

۲۰-۳-۴  جهت تخليه آب سيستم در مواقع ضروري بايد شير تخليه بر روي سيستم تعبيه شود. سايز شير تخليه مطابق جدول ۴-۳-۲۰ تعيين می‌شود.

 

 

۲۱-۳-۴ حداقل فشار مجاز سيستم اسپرينكلر 0.۵ بار (7psi) و حداكثر فشار مجاز سيستم ۱۲.۱ بار (175psi) است. در بخش‌هایی از سيستم كه فشار بيش از مقدار مجاز شود و يا شرايط طراحي اوليه را تحت‌تأثیر قرار دهد، بايد ادوات تنظيم فشار مناسب نصب شود.

۲۲-۳-۴  در هر دو طرف ورودي و خروجي هر شير تنظيم فشار، بايد درجه‌های فشارسنج نصب شوند.

۲۳-۳-۴ چنانچه لوله‌های اسپرينكلر كه داراي آب می‌باشند از فضاهاي باز عبور نمايند و احتمال بروز یخ‌زدگی وجود داشته باشد، اين لوله‌ها بايد در برابر یخ‌زدگی محافظت گردند. اين محافظت بايد به‌گونه‌ای باشد كه دماي آب همواره بين حداقل ۴ درجه سانتيگراد و حداكثر 48.9  سانتيگراد قرار گرفته يا سيستم به‌صورت خشك اجرا شود.

۲۴-۳-۴ در هر ساختماني كه تحت پوشش سيستم اسپرينكلر قرار دارد، بايد تعداد كافي از اسپرينكلرها، به‌صورت رزرو در انبار نگهداري شده تا هنگام عمل‌کردن اسپرينكلرها و يا صدمه ديدن آنها بلافاصله تعويض گردند. اسپرينكلرهاي ذخيره بايد در محلي قرار گيرند كه داراي شرايط انبارداري بوده و درجه حرارت آن محل كمتر از ٣٨ درجه سانتيگراد باشد. تعداد اسپرينكلرهاي ذخيره در تصرفات مختلف بايد مطابق با جدول ۲۴-۳-۴ باشد.

 

 

۴-۴ نكات كلي طراحي

۱-۴-۴ اسپرينكلرها بايد به‌گونه‌ای جانمايي شوند كه مساحت تحت پوشش هر اسپرينكلر، از حداكثر مساحت قابل پوشش مجاز، بيشتر نشود.

۲-۴-۴ در ساختمان‌ها به‌طورکلی بايد اسپرينكلرهايي باکلاس دماي معمولي و متوسط به کار برده شوند. به‌جز موارد مندرج در بندهاي ۴-۴-۳ و ۴-۴-۶

۳-۴-۴ كلاس دمايي اسپرينكلر بايد باتوجه‌به محل نصب، خطر و بار اشتعال مواد موجود در محل، انتخاب شود.

 

 

۴-۴-۴ هنگامی‌که حداكثر دماي سقف از ℉100 ( ℃ ۲۸  ) بيشتر می‌باشد، اسپرينكلرها با نرخ‌های دمايي مطابق با حداكثر دماهاي سقف جدول ۴-۴-۶ بايد استفاده شوند.

۵-۴-۴ اسپرينكلرهاي نصب‌شده زير نورگير شیشه‌ای يا پلاستيكي كه در معرض مستقيم اشعه خورشيد می‌باشند بايد از نوع دما متوسط باشند.

۶-۴-۴ اسپرينكلرهاي نصب‌شده در فضاي تهويه نشده و مخفي زير سقف عايق نشده، يا شيرواني تهويه نشده، بايد از نوع دما متوسط باشند.

۷-۴-۴ در محیط‌های مسكوني، فواصل نصب اسپرينكلرها در نزديكي منابع حرارتي مطابق با جدول تعيين می‌شوند.

 

 

۸-۴-۴ در صورت افزايش مساحت هر طبقه از ساختمان به بيش از حداكثر مقادير مجاز يك سيستم اسپرينكلر، بايد تعداد زون‌های اسپرينكلر هر طبقه افزایش‌یافته و هر زون داراي رايزر مستقل و مربوط به خود باشد. رايزرها می‌توانند همگي به طور مشترك به پمپ اصلي تأمين آب آتش‌نشانی سيستم متصل شوند. حداكثر مساحت قابل پوشش هر سيستم اسپرينكلر در هر طبقه عبارت است از:

• محيط کم‌خطر m²4800 (𝑓𝑡² 52000)
• محيط خطر معمولي m²4800 (𝑓𝑡² 52000)
• پرخطر (هيدروليكي محاسبه‌شده) m²3700 (𝑓𝑡² 40000)

 

۹-۴-۴ اسپرينكلرهاي مورداستفاده در محیط‌های کم‌خطر بايد مطابق با يكي از انواع زير باشند:

• واكنش سريع (Quick Response)
• مسكوني (Residential)

اسپرينكلرهاي نزديك به واحد حرارتي بايد مطابق با شكل ۷-۴-۴ نصب شوند.

 

 

۱۰-۴-۴ در مواردي كه ديوارها زاويه قائمه با يكديگر ندارند بايد علاوه بر رعايت قانون فاصله تا ديوار، حداكثر فاصله اسپرينكلر از كنج ديوار، مطابق شكل ۴-۴-۱۱ ۷۵ % بيشترين فاصله مجاز اسپرينكلرها از يكديگر باشد.

 

 

۵-۴ ضوابط اسپرينكلرهاي اسپری‌کننده استاندارد، بالازن و پايين زن

۱-۵-۴ حداكثر مساحت قابل پوشش هر اسپرينكلر و بيشترين فاصله مجاز بين اسپرينكلرها مطابق با جداول ۱-۵-۴-الف تا ج تعيين می‌شوند.

 

 

 

 

 

۲-۵-۴ بيشترين فاصله اسپرينكلر تا ديوار نبايد از نصف فاصله مجاز بين اسپرينكلرها بيشتر شود.

۳-۵-۴  فاصله از ديوار تا اسپرينكلر بايد به‌صورت عمودي تا ديوار اندازه‌گیری شود.

۴-۵-۴ در خصوص فاصله اسپرينكلرها از ديوار در محيط کم‌خطر، يك استثنای تحت عنوان قانون اتاق كوچك وجود دارد. بر اساس اين قانون می‌توان فاصله اسپرينكلرها را تا يكي از ديوارهاي اتاق تا 2.75 متر (۹ فوت) افزايش داد. شرايط قانون اتاق كوچك مطابق ذيل است:

الف) محيط کم‌خطر باشد.

ب) مساحت اتاق كمتر از ٧٥ مترمربع باشد.

ج) سازه سقف غير مسدودكننده باشد.

د) فضا بايد با ديوار و سقف احاطه شده باشد. وجود بازشو در ديوارها (مانند در و محل عبور) درصورتی‌که فاصله بالاي بازشو تا سقف بيشتر از ۲۰ سانتيمتر باشد، بلامانع است.

۵-۵-۴ در اتاق كوچك، می‌توان فاصله اسپرينكلر را از يكي از ديوارهاي اتاق به ۲.75 متر (٩ فوت) افزايش داد.

۶-۵-۴ اسپرينكلرها نبايد در فاصله كمتر از ۱۰۲ ميليمتر (۴ اينچ) تا ديوار قرار بگيرند.

۷-۵-۴ اسپرينكلرها نبايد در فاصله‌ای كمتر از 1.8 متر (۶ فوت)  نصب شوند مگر اينكه تیغه‌ای بين اسپرينكلرها نصب‌شده باشد.

۸-۵-۴ در سازه غير مسدودكننده، فاصله بين دفلکتور اسپرينكلر و سقف بايد حداقل ٢٥ ميليمتر ۱ (اينچ) و حداكثر ٣٠٠ ميليمتر (۱۲ اينچ) باشد.

۹-۵-۴ در سازه‌های غير مسدودكننده، محیط‌های کم‌خطر و خطر متوسط با سقف غیر قابل اشتعال و يا با قابليت اشتعال محدود، اگر شرايط زير حاكم باشد، جزئيات زير در نصب بايد رعايت شود:

 

 

الف) درصورتی‌که تغيير عمودي در ارتفاع سقف درون منطقه تحت پوشش اسپرينكلر سبب ايجاد فاصله‌ای بيشتر از ۹۱۴ ميليمتر (۳۶ اينچ) بين سقف بالايي و دفلکتور اسپرينكلر می‌شود، صفحه عمودي فرضي ناشي از تغيير ارتفاع بايد به‌عنوان يك ديوار در نظر گرفته شود. (شکل ۴-۵-۹-الف)

ب) درصورتی‌که فاصله بين سقف بالايي و دفلکتور اسپرينكلر كمتر و يا برابر با ٩1٤ ميليمتر (٣٦ اينچ ) باشد، به‌شرط رعايت قوانين مربوط به موانع، اسپرينكلرها مجاز به قرارگيري مشابه با نمونه سقف‌های مسطح هستند. (شكل ۴-۵-۹-ب)

 

۱۰-۵-۴ در سازه‌های مسدودكننده دفلکتور اسپرينكلر بايد مطابق با يكي از روش‌های زير نصب شود:

الف) نصب دفلکتور در فاصله ۲۵ تا ۱۵۰ ميليمتر  (۱ تا ۶ اينچ) زير اجزاي سازه به شرطي كه فاصله دفلکتور تا سقف بيشتر از ۵۶۰ ميليمتر (۲۲ اينچ)  نباشد.

 

 

در سازه‌های سيماني  T شكل، وقتي فاصله اعضاء سازه از يكديگر بين 0.۹ متر الي ۲٫۲ متر (۳۵ تا ۸۶ اينچ) باشد بدون نگراني T از فاصله اسپرينكلر از سقف اصلي، می‌توان اسپرينكلرها را تا فاصله ۲٫۵ سانتيمتر از پايين اعضاء نصب نمود.

 

 

ب) نصب دفلکتور در صفحه بالاتر از اجزاي سازه به شرطي كه آب تخلیه‌شده از اسپرينكلرها با سازه برخورد نكرده همچنين فاصله دفلکتور تا سقف كمتر از ۵۶ سانتيمتر (۲۲ اينچ) باشد.

ج) نصب اسپرينكلر در هريك از محفظههاي تشكيلشده توسط سازه سقف به شرطي كه فاصله دفلکتور از سقف حداقل ٢٥ ميليمتر  (1اينچ ) و حداكثر ٣٠٠ ميليمتر (۱۲ اينچ ) باشد.

 

 

۱۱-۵-۴ نصب اسپرينكلرهاي روبه‌بالا و آويزان از سقف در نورگيرها و فرورفتگی‌های درون سقف‌ها، درصورتی‌که شرايط ذيل محقق گردد ضرورتي ندارد .

الف) حجم آن فرورفتگي كمتر از ۲۸ مترمكعب (۱۰۰۰ فوت مكعب) باشد.

ب) عمق آن فرورفتگي كمتر از ۹۰ سانتيمتر (۳ فوت) باشد.

ج) كف اتاق با اسپرينكلرهاي نصب‌شده در زير سقف پوشش داده شود.

د) فرورفتگی‌ها به فاصله ۳٫۳ متر (۱۰ فوت) از يكديگر واقع شده باشند.

ح) فرورفتگی‌ها از سازه غیر قابل اشتعال يا با قابليت اشتعال محدود ساخته شده باشند.

و) اسپرينكلرهاي به‌کارگرفته‌شده براي آن فضا از نوع واكنش سريع باشند.

 

 

۱۲-۵-۴ دفلکتور اسپرينكلرها بايد موازي با سقف نصب شود، به‌استثنای موارد مندرج در بندهاي ۴-۵-۱۱ و ۴-۵-۱۲.

۱۳-۵-۴ در صورت نصب اسپرينكلر در تاج سقف‌های شیب‌دار، دفلکتور آن بايد موازي با زمين نصب شود.

۱۴-۵-۴ در سقف‌های شیب‌دار اگر شيب سقف كمتر از ۲ در ۱۲ (۱۶.۷ درصد) باشد، دفلکتور اسپرينكلر می‌تواند موازي با زمين نصب شود. در سقف‌های با شيب بيشتر از ۲ در ۱۲ واحد يا زاويه بيش از 9.4  درجه، دفلکتور بايد به‌موازات سقف نصب شود.

۱۵-۵-۴ هنگام نصب بالاترين اسپرينكلر در سقف‌های شیب‌دار، فاصله از بالاترين نقطه سقف كمتر از ۹۰ سانتيمتر) ٣ فوت) و از ديوارها كمتر از ۶۰ سانتيمتر (۲ فوت) بايد باشد.

 

 

۱۶-۵-۴ جهت درك بهتر، فواصل مجاز دفلکتور اسپرينكلر از سقف در جدول  ۴-۵-۱۶ جمع‌بندی شده است.

 

 

۱۷-۵-۴ جانمايي اسپرينكلرهاي بالازن و پايين زن بايد به‌گونه‌ای باشد كه موانع تخليه به حداقل رسيده يا جهت اطمينان از پوشش‌دهی كافي، اسپرينكلرهاي اضافي در نظر گرفته شوند.

۱۸-۵-۴ فاصله بين دفلکتور و بالاي مواد انبارشده و محتويات فضا بايد بيشتر از mm   460 (18اينچ) باشد.

۱۹-۵-۴ در صورت وجود موانع پيوسته در نزديكي سقف، فاصله اسپرينكلر از موانع مطابق با جدول و شكل  ۱۹-۵-۴ تعیین می‌شود.

 

 

۶-۴ اسپرينكلرهاي اسپری‌کننده استاندارد – ديواري

۱-۶-۴  سطح پوشش و فاصله بين اسپرينكلرهاي ديواري مطابق با جدول ۱-۶-۴ زير تعيين می‌شود.

 

 

۲-۶-۴ فاصله اسپرينكلر تا ديوار مجاور نبايد از نصف فاصله مجاز بين اسپرينكلرها بيشتر باشد.

۳-۶-۴ اسپرينكلرها بايد در فاصله حداقل 1٠٠ ميليمتري (۴ اينچ) از ديوار مجاور قرار گرفته باشند

۴-۶-۴ فاصله بين اسپرينكلر تا ديوار بايد به‌صورت عمود نسبت به ديوار اندازه‌گیری شود.

۵-۶-۴  حداقل فاصله مجاز بين اسپرينكلرها  ۱.۸ متر ۶ فوت می‌باشد مگر اينكه بين اسپرينكلرها تيغه جداكننده نصب شود.

۶-۶-۴ اسپرينكلرهاي ديواري بايد در فاصله بين 1٠٢ ميليمتر (in4) تا ۱۵۲ میلی‌متر (in6) از سقف نصب شوند.

۷-۶-۴ دفلکتور اسپرينكلرهاي ديواري بايد به‌موازات سقف نصب شود.

۸-۶-۴  جانمايي اسپرينكلرهاي ديواري بايد به‌گونه‌ای باشد كه موانع تخليه به حداقل رسيده يا جهت اطمينان از پوشش‌دهی كافي، اسپرينكلرهاي اضافي در نظر گرفته شوند.

۹-۶-۴ اسپرينكلرهاي ديواري نبايد در فاصله كمتر از ۱.۲ متر (ft4)  از موانع نصب شوند.

۱۰-۶-۴ در فاصله بيش از  ۱.۲ متر (ft4)  اسپرينكلرها بايد مطابق با جدول و شكل ۴-۶-۱۰ باشند.

 

 

 

۱۱-۶-۴ در صورت وجود موانع بیرون‌زده از ديوار بايد از جدول و شكل ۴-۶-۱۱ استفاده شود.

 

 

 

 

۱۲-۶-۴ اگر عرض مانع كمتر از  ۱.۲ متر (ft4) باشد نصب اسپرينكلر در دو طرف مانع به شرطي كه فاصله اسپرينكلر از خط مركزي مانع از نصف فاصله مجاز بين اسپرينكلرها تجاوز نكند، مجاز می‌باشد.

 

۴-۷ انتخاب سايز لوله‌های سيستم اسپرينكلر

۱-۷-۴ جهت تعيين سايز لوله‌های سيستم اسپرينكلر از دو روش «محاسبه هيدروليكي» و روش «جداول پيش تعیین‌شده»  می‌توان استفاده نمود، به‌منظور صرفه‌جویی در هزینه‌های اجرا، انجام محاسبات هيدروليكي ارجحيت دارد.

۲-۷-۴  حداقل سايز لوله فولادي قابل‌استفاده ۱ اينچ و لوله مسي  اينچ می‌باشد.

۳-۷-۴ در ساختمان‌های گروه  S3 استفاده از روش جداول پيش تعیین‌شده مجاز نبوده و سیستم‌های اين ساختمان‌ها بايد به روش محاسبات هيدروليكي طراحي شوند.

۴-۷-۴ در روش جداول پيش تعیین‌شده، سايز لوله در محيط کم‌خطر مطابق جدول  ۴-۷-۴-الف و در محيط خطر متوسط ۴-۷-۴-ب تعيين می‌شود.

 

 

۵-۷-۴ در روش محاسبات هيدروليكي، سايز لوله‌ها، تعداد اسپرينكلرهاي هر شاخه، تعداد شاخه‌های هر لوله اصلي، فقط با  توان تأمين فشار و دبي منبع سيستم محدود می‌شود.

۴-۷-۶ مقدار چگالي موردنياز و مساحت عملكرد اسپرينكلرها در روش محاسبات هيدروليكي، مطابق با    ۴-۷-۶ نمودار تعيين می‌شود.

 

 

۷-۷-۴  افت فشار در لوله‌ها مطابق رابطه زير (رابطه هيزن – ويليامز) محاسبه می‌شود:

P_L افت فشار ناشي از اصطكاك به‌ازای هر فوت طول لوله برحسب  Psi

𝑄 دبي برحسب gpm

ضريب متناسب با زبري درون لوله

𝑑قطر داخلي لوله‌ها برحسب اينچ

۸-۷-۴ در صورت استفاده از اسپرينكلرهاي واكنش سريع، می‌توان ظرفيت آبدهي پمپ، حجم مخزن ذخيره، سايز لوله‌کشی‌ها و همچنين هزينه اجراي سيستم را كاهش داد. استفاده از اين اسپرينكلرها،  مطابق بند        ۳-۱-۵  موجب کاهش مساحت ناحيه طراحي می‌شود.

۹-۷-۴  باتوجه‌به اينكه اسپرينكلرهاي واكنش سريع زودتر از اسپرينكلرهاي واكنش معمولي فعال می‌شوند، رشد حريق كمتر بوده و در نتيجه مساحت عملکرد اسپرينكلرها كاهش می‌یابد؛ لذا در سیستم‌های لوله تر و در صورت به‌کارگیری اسپرينكلرهاي واكنش سريع در محیط‌های کم‌خطر و خطر متوسط با ارتفاع ۳٫۳  تا ۶٫۶ متر (۱۰ تا ۲۰ فوت)، مساحت ناحيه طراحي اسپرينكلرها مطابق رابطه و نمودار زير كاهش می‌یابد. لازم به ذكر است براي ارتفاع سقف كمتر از ۳٫۳  متر  (۱۰ فوت)، بايد همان ارتفاع ۳٫۳ متر (۱۰ فوت) در نظر گرفته شود. حداقل تعداد اسپرينكلرهاي فعال نبايد از ۵ عدد كمتر شود.

 

 

۱۰-۷-4در سیستم‌های لوله خشك و پيش عملگر با هم بندي دوتايي، مساحت ناحيه طراحي اسپرينكلرها ٣٠ % افزايش می‌یابد.

۱۱-۷-۴ اگر شيب سقف بيش از ۱ واحد در  ۶  واحد باشد، مساحت ناحيه طراحي اسپرينكلرها ۳۰ % افزايش می‌یابد.

 

۵- لوله ايستاده آتش‌نشانی و سيستم اطفاي حريق دستي

 

 

۱-۵ نكات كلي

۱-۱-۵ در كليه طبقات و فضاهاي تحت تصرف، بايد ايستگاه شيلنگ آتش‌نشانی متصل به لوله ايستاده باکلاس مناسب در  نظر گرفته شود.

۲-۱-۵ کلاس‌بندی سيستم لوله ايستاده

سيستم کلاس یک: در اين سيستم از اتصالات شيلنگ آتش‌نشانی با سايز     اينچ، استفاده می‌شود. لازم به ذكر است اكثر نيروهاي آتش‌نشانی در ايران، از اتصالات    جهت عمليات استفاده كرده و طراحي اين كلاس، كارايي چنداني نخواهد داشت.

سيستم كلاس دو: در اين سيستم از اتصالات شيلنگ آتش‌نشانی با سايز  اينچ، به‌منظور تأمين آب موردنياز افراد آموزش‌دیده يا سازمان آتش‌نشانی، استفاده می‌شود.

سيستم كلاس سه: در اين سيستم از اتصالات شيلنگ آتش‌نشانی با سايز  اينچ، براي تأمين آب موردنياز افراد آموزش‌دیده و سازمان آتش‌نشانی و همچنين سايز  اينچ، استفاده می‌گردد . اين سيستم، تركيبي از كلاسهاي يك و دو است.

سيستم كلاس چهار: در اين سيستم از اتصالات شيلنگ لاستيكي آتش‌نشانی با سايز  اينچ، به‌منظور تأمين آب جهت استفاده متصرفين و سايز    اينچ، جهت تأمين آب موردنياز افراد آموزش‌دیده و سازمان آتش‌نشانی استفاده می‌گردد.

۳-۱-۵ ايستگاه شيلنگ آتش‌نشانی لوله ايستاده كلاس چهار بايد شامل يك انشعاب    اينچ مجهز به شير، قرقره، شيلنگ لاستيكي نیمه‌سخت و نازل پاشنده آب جهت استفاده ساكنين ساختمان و يك انشعاب    جهت استفاده آتش‌نشانان و نيروهاي آموزش، مجهز به شير قطع كن مناسب باشد. اين اتصال بايد داراي كوپلينگ مناسب جهت اتصال شيلنگ نواري آتش‌نشانی باشد.

۴-۱-۵  در تصرفات غيرمسكوني يا غیراداری گروه  S3 ، در ايستگاه شيلنگ آتش‌نشانی بايد علاوه بر قرقره و شيلنگ لاستيكي     اينچ، يك شيلنگ نواري سايز  اينچ به همراه اتصالات و نازل مربوطه بر روي رك مخصوص جهت استفاده پرسنل آموزش‌دیده يا نيروهاي آتش‌نشانی تعبيه شود. در ساير مواردي كه مقام قانوني مسئول تشخيص دهد، نصب تمهيدات فوق الزامي است.

۵-۱-۵ تمامي قسمت‌های لوله ايستاده آتش‌نشانی می‌بایست توسط رنگ آستر پوشيده شده و با رنگ قرمز براق رنگ آميزي شود، رايزرهاي اصلي می‌بایست به سيستم اتصال به زمين (ارتينگ) متصل باشند.

۶-۱-۵ جهت حفاظت بيشتر، ايستگاه شيلنگ آتش‌نشانی می‌تواند داخل جعبه مخصوص آتش‌نشانی قرار گيرد. مجموعه قرقره شيلنگ و جعبه آتش‌نشانی بايد فهرست شده باشد.

۷-۱-۵ شیلنگ‌های نواري نبايد كمتر از ۳۸ ميليمتر قطر داشته باشند و طول آنها بسته به جانمايي جعبه‌ها، بين ۲۰ تا ۳۰ متر باشد.

۸-۱-۵ در محل‌هایی كه امكان یخ‌زدگی وجود دارد، لوله ايستاده سيستم اطفاي تر يا تركيبي بايد به نحو مناسب در برابر  یخ‌زدگی محافظت شده و دماي آب همواره بين ٤.٤ الي 48.9 درجه سانتيگراد حفظ شود.

۹-۱-۵ چنانچه ايستگاه شيلنگ آتش‌نشانی در محوطه باز و در معرض یخ‌زدگی قرار گيرد، بايد قسمت‌های كه در معرض هواي سرد قرار دارند، به نحوي مناسب در مقابل یخ‌زدگی حفاظت شوند.

۱۰-۱-۵ استفاده از محلول ضد يخ در سیستم‌های لوله ايستاده مجاز نيست.

 

۲-۵ اتصال مخصوص آتش‌نشانی

۱-۲-۵ لوله ايستاده بايد به اتصال مخصوص آتش‌نشانی (سيامي) با حداقل دو انشعاب  اينچ مجهز گردد. براي لوله‌های ايستاده با سايز ٣ اينچ و كمتر می‌توان از يك انشعاب تكي  اينچ استفاده نمود.

۲-۲-۵ اتصال مخصوص آتش‌نشانی، بايد در محلي قرار گيرد كه به‌راحتی قابل‌مشاهده و استفاده بوده و توسط علائم مناسب مشخص شود.

۳-۲-۵ اتصال آتش‌نشانی حتماً بايد به درپوش مجهز باشد تا از ورود اجسام خارجي به داخل سيستم جلوگيري گردد.

۴-۲-۵  جهت جلوگيري از سرقت، می‌توان اتصال مخصوص آتش‌نشانی را در داخل حياط يا لابي اصلي ساختمان نيز نصب  نمود. اين اتصال بايد در نزدیک‌ترین محل امن ممكن نسبت به ورودي اصلي ساختمان جانمايي شده و امكان دسترسي آن همواره براي نيروهاي آتش‌نشانی به‌سادگی محيا باشد. محل نصب بايد براي نيروهاي آتش‌نشانی ايمن و بدون مخاطره باشد.

۵-۲-۵ به‌منظور جلوگيري از تخليه آب رايزر، بين اتصال مخصوص آتش‌نشانی و رايزر اصلي، بايد دو عدد شير یک‌طرفه  نصب شود. لازم به ذكر است در صورت استفاده از شير یک‌طرفه فهرست شده، نصب يك شير یک‌طرفه كافي است.

۶-۲-۵ استفاده از شير كنترل يا قطع كننده جريان، در مسير بين اتصال مخصوص آتش‌نشانی و سيستم داخلي مجاز نمی‌باشد.

 

۳-۵ جانمايي و طراحي

۱-۳-۵ سايز لوله ايستاده كلاس يك و سه بايد حداقل ۴ اينچ در نظر گرفته شود.

۲-۳-۵  سايز لوله ايستاده كلاس چهار بايد حداقل  اينچ در نظر گرفته شود.

۳-۳-۵ سايز رايزر مشترك (لوله ايستاده كلاس چهار و اسپرينكلرها) بايد حداقل ۴ اينچ در نظر گرفته شود.

۴-۳-۵ در صورت انجام محاسبات هيدروليكي، می‌توان حداقل سايز لوله ايستاده مشترك را تا  اينچ كاهش داد.

۵-۳-۵ به‌منظور جداسازي يك خط لوله ايستاده، بدون مختل‌شدن ساير خطوط متصل به منبع، ابتداي تمامي خطوط  لوله‌های ايستاده (شامل لوله‌های ايستاده خشك دستي)، بايد شير كنترل جريان مناسب نصب شود. همچنين رايزر لوله ايستاده بايد مجهز به‌وسیله تشخيص و هشدار جريان (فلوسوئيچ) در ارتباط با سيستم اعلام حريق باشد. در صورت استفاده از رايزر مشترك اسپرينكلر و لوله ايستاده، نصب يك سري از متعلقات فوق‌الذکر كفايت می‌نماید.

۶-۳-۵ جهت خروج هواي محبوس شده داخل لوله ايستاده خشک، در انتهاي رايزر و در بالاترين قسمت، بايد شیرخودکار تخليه هوا تعبيه شود.

۷-۳-۵ حداقل فشار موردنياز خروجي دورترين شيلنگ آتش‌نشانی  اينچ (از نظر هيدروليكي) ٢ بار بايد در نظر گرفته شود. فشار خروجيها نبايد بيشتر از ٧ بار باشد.

۸-۳-۵ در ساختمان‌های گروه S3  سيستم بايد به‌گونه‌ای طراحي شود كه فشار در خروجي دورترين اتصال شيلنگ  آتش‌نشانی (از نظر هيدروليكي)، حداقل ٤ بار باشد.

۹-۳-۵ در صورت افزايش فشار به بيش از فشار استاندارد، بايد به كمك ادوات مناسب تنظيم فشار، فشار در محدوده  استاندارد حفظ شود.

۱۰-۳-۵  درصورتی‌که به علت ارتفاع بالاي ساختمان، نياز به درنظرگرفتن زون‌های فشار بالا و فشار پايين باشد، می‌توان  رايزرهاي مجزا با پمپ مشترك در نظر گرفت و در ابتداي هر رايزر، با استفاده از شير تنظيم فشار، فشار را در محدوده موردنياز زون مربوطه، تنظيم نمود.

۱۱-۳-۵ ادوات تنظيم فشار، بايد فهرست شده باشند.

۱۲-۳-۵ در مجاورت لوله‌های ايستاده مجهز به سامانه تنظيم فشار، بايد يك رايزر درين با سايز مناسب جهت تست عملكرد هر دستگاه تنظيم فشار اجرا شود. سايز رايزر درين بايد به‌گونه‌ای انتخاب شود كه توانايي هدايت جريان كامل خروجي از بزرگ‌ترین دستگاه تنظيم فشار را داشته و از مقادير ذيل كمتر نباشد.

الف) سايز خروجي بزرگ‌ترین دستگاه تنظيم فشار، براي دستگاه‌های با سايز بيش از

ب) حداقل ۳ اينچ براي تست دستگاه‌های تنظيم فشار سايز

ج) حداقل ۲ اينچ براي تست دستگاه‌های تنظيم فشار سايز

۱۳-۳-۵ ادوات تنظيم فشار بايد در محلي قرار گرفته باشد كه جهت تعمير و نگهداري داراي دسترسي مناسب باشند.

۱۴-۳-۵ به‌ازای هر ۲ راه خروج در ساختمان، حداقل يك لوله ايستاده كلاس چهار بايد در نظر گرفته شود.

۱۵-۳-۵ لوله‌های ايستاده آتش‌نشانی و اتصالات مربوط به آنها بايد در مکان‌هایی جانمايي شوند كه احتمال نفوذ دود و حرارت به آنها حداقل بوده و تمامي فضاهاي طبقات در دسترسي مناسب آنها قرار داشته باشند. معمولاً اتصالات مربوطه (ايستگاه شيلنگ آتش‌نشانی) در هر طبقه و در امتداد مسيرهاي فرار يا جنب درب‌های خروج يا پيش ورودي پلکان‌ها نصب می‌شود.

۱۶-۳-۵ شعاع پوشش‌دهی هر شيلنگ آتش‌نشانی بايد متناسب با طول شیلنگ بكار رفته (حداكثر ۳۰ متر) در نظر گرفته شود.

۱۷-۳-۵ جهت سهولت استفاده توسط متصرفين، انشعاب   شيلنگ نيمه سخت، بايد مجهز به شير توپكي ربع گرد (اهرمي) بوده و باز كردن آن نيازمند مهارت خاصي نباشد.

۱۸-۳-۵ شير كنترل انشعاب  شيلنگ نواري، بايد به‌گونه‌ای نصب گردد كه به‌سادگی قابل باز و بسته‌شدن باشد.

۱۹-۳-۵ ظرفيت آبدهي لوله‌های ايستاده آتش‌نشانی كلاس چهار، 1٠٠ گالن در دقيقه بايد در نظر گرفته شود.

۲۰-۳-۵ هر خروجي شيلنگ آتش‌نشانی نیمه‌سخت بايد حداقل ۸ گالن در دقيقه آبدهي داشته و نازل آن بايد از نوع سه‌حالته شيردار با قابليت تنظيم براي حالات جت و اسپري باشد.

(برای سرویس و نگهداری اعلام و اطفای حریق کلیک کنید)

۴-۵ جعبه‌های آتش‌نشانی

 

 

۱-۴-۵ ابعاد جعبه بايد به‌گونه‌ای باشد كه كليه تجهيزات و متعلقات لازم به طور مناسب داخل آن جانمايي شده و بين كليه  قسمت‌ها و متعلقات داخل جعبه (از قبيل کوپلینگ‌ها، شيرآلات، شيلنگ، قرقره و غيره) حداقل ۲٫۵ سانتيمتر فاصله وجود داشته باشد. تمامي متعلقات بايد به‌سهولت و بدون درگيري قابل‌استفاده باشند. حداقل ابعاد براي جعبه با قرقره و شيلنگ 3/4 به طول ٢٠ متر، 75*65 سانتيمتر بايد باشد. همچنين بدنه جعبه‌های شيلنگ آتش‌نشانی به‌منظور نشان‌دادن اقلام  داخل آن بايد علامت‌گذاری شده باشند. علائم ذيل می‌بایست به‌صورت شبرنگ و با ابعاد مناسب بر روي درب جعبه‌های آتش‌نشانی نصب شود.

 

 

۲-۴-۵ فاصله عمودي مركز قرقره شيلنگ جعبه آتش‌نشانی تا كف تمام‌شده بنا بايد 1٤٠ تا ۱۶۰ سانتيمتر در نظر گرفته  شود.

۳-۴-۵ حداقل ضخامت ورق بدنه جعبه‌های آتش‌نشانی می‌بایست ۱ ميليمتر باشد و در صورت كاهش ميزان ضخامت به  كمتر از ۱ ميليمتر، جهت تأیید مقاومت بدنه بايد تست‌های عنوان‌شده در استاندارد بر روي آن صورت پذيرفته و عملكرد آن بررسي و به تأیید رسيده باشد.

۴-۴-۵ قفل جعبه‌های آتش‌نشانی می‌بایست به‌صورت آسان‌بازشو بوده و فاقد هرگونه كليد باشد.

۵-۴-۵ اتصال شيلنگ لاستيكي نیمه‌سخت به شير انشعاب مربوطه، بايد به‌صورت پرسي (پكيجي) و مقاوم در مورد نشتي آب بوده و هم سايز با شيلنگ انتخاب شود.

۶-۴-۵ كليه اتصالات شيلنگ آتش‌نشانی بايد در برابر نشتي مقاوم باشد.

۷-۴-۵ جعبه آتش‌نشانی حتی‌المقدور بايد به رنگ قرمز باشد. در صورت استفاده از رنگ‌های ديگر، رنگ بايد به‌گونه‌ای انتخاب شود كه با رنگ ديوار پيرامون آن متفاوت بوده، به‌نحوی‌که به‌سادگی قابل‌تشخیص باشد.

۸-۴-۵ پيشنهاد می‌شود در صورت نياز به نصب خاموش‌کننده قابل‌حمل در مجاورت جعبه آتش‌نشانی، به‌منظور حفاظت از خاموش‌کننده، از جعبه‌های دو كابين داراي محل مخصوص نصب خاموش‌کننده استفاده شود.

 

۶- پمپ تأمين آب آتش‌نشانی

 

 

تذكر: جهت طراحي مجموعه پمپ آتش‌نشانی و لوله‌کشی، شيرآلات و اتصالات مربوطه، بايد الزامات مندرج در «دستورالعمل ساخت مجموعه پمپ آتش‌نشانی» منتشر شده توسط سازمان آتش‌نشانی، موردمطالعه قرار گيرد.

 

۱-۶ طراحي و محاسبات

۱-۱-۶ پمپ آب آتش‌نشانی بايد بر اساس دبي موردنياز سيستم در شرايط حريق و فشار موردنياز دورترين مصرف‌کننده از نظر هيدروليكي انتخاب شود.

۲-۱-۶ حداقل ظرفيت آبدهي پمپ آب آتش‌نشانی براي ساختمان‌های كلاس S1 , S2 بايد برابر با دبي موردنياز سيستم اسپرينكلر براي ساختمان‌های كلاس S3 بايد برابر با جمع دبي سيستم اسپرينكلر با سيستم لوله ايستاده كلاس چهار در نظر گرفته شود. آبدهي اين پمپ‌ها بايد مطابق با يكي از اعداد جدول ۶-۱-۲ باشد.

 

 

تذكر: سنجش و انتخاب پمپ آب آتش‌نشانی بر اساس توان الكتريكي الكتروموتور (كيلووات، اسب بخار و غيره) غيراصولي است.

۳-۱-۶ براي هر سيستم آتش‌نشانی آبي، بايد دو پمپ اصلي در نظر گرفته شود. هركدام از دو پمپ بايد توان تأمين ظرفيت سيستم را به طور كامل داشته و يكي از پمپ‌ها رزرو ديگري است.

۴-۱-۶ درصورتی‌که بنا به دلايلي، پمپ اول از كار بيفتد، پمپ دوم بايد به‌صورت خودكار وارد مدار شود.

۵-۱-۶ در صورت استفاده از پمپ آب آتش‌نشانی فهرست شده، درنظرگرفتن يك پمپ كافي است.

۶-۱-۶ هر سيستم آتش‌نشانی آبي، علاوه بر دو پمپ اصلي، بايد مجهز به يك پمپ جوكي جهت تأمين افت فشارهاي جزئي شبكه لوله‌کشی باشد.

۷-۱-۶ فشار پمپ جوكي بايد هم‌اندازه پمپ‌های اصلي و دبي آن بايد كمتر از جريان خروجي از يك اسپرينكلر در سيستم، در نظر گرفته شود.

۸-۱-۶ در ساختمان‌های گروه S3 پمپ آتش‌نشانی بايد به‌صورت پكيج مورد تأیید سازمان آتش‌نشانی باشد.

۹-۱-۶ در ساختمان‌هایی كه مطابق دستورالعمل ملزم به اجراي سيستم تأمين توان اضطراري (دیزل‌ژنراتور) هستند، بايد توان موردنياز حداقل يكي از پمپ‌ها در انتخاب و طراحي دیزل‌ژنراتور لحاظ شود.

۱۰-۱-۶ در كليه شرايط، پمپ/پمپ‌های آتش‌نشانی بايد هم توسط سيستم برق شهري و هم توسط سيستم برق اضطراري تغذيه شوند. در غير اين صورت بايد محرك يكي از پمپ‌ها، موتور ديزل باشد.

۱۱-۱-۶ در صورت تغذيه پمپ/پمپ‌های آتش‌نشانی از دیزل‌ژنراتور، مسير تغذيه و تابلوي فرمان پمپ‌ها بايد از يكديگر مستقل بوده و از مسير امن عبور داده شود. در اين شرايط هر دو تابلوي فرمان پمپ/پمپ‌ها، بايد به‌صورت خودكار هم از سيستم برق اصلي و هم از طريق دیزل‌ژنراتور تغذيه شود. نحوه اجراي سيستم برق‌رسانی در اين شرايط بايد مطابق با شكل ۶-۱-۱۱ باشد.

 

 

۱۲-۱-۶ حجم مخزن سوخت پمپ يا ژنراتور ديزل بايد به‌ازای هر كيلووات توان پمپ، ۵ ليتر در نظر گرفته شده و براي  مقدار نهايي محاسبه‌شده %۱۰ ضريب اطمينان نيز لحاظ شود.

۱۳-۱-۶ کابل‌های ارتباطي بين پمپ‌ها و مولد نيرو بايد از نوع مقاوم حريق يا MICC  باشند. باتری‌های موتور ديزل بايد از  نوع بی‌نیاز به نگهداري  (Maintenance Free)  باشند.

۱۴-۱-۶ سايز خطوط مكش و دهش پمپ بايد بر اساس كاتالوگ و مشخصات فني سازنده پمپ انتخاب شود.

۱۵-۱-۶ سايز كلكتور خروجي پمپ بايد بر اساس رايزرهاي خروجي فعال متصل به آن و حداقل يك سايز از بزرگ‌ترین رايزر، بيشتر انتخاب شده و حداقل ۴ اينچ در نظر گرفته شود. درصورتی‌که تعداد رايزرهاي فعال متصل به كلكتور خروجي بيش از يك عدد باشد می‌توان از رابطه ذيل استفاده نمود. لازم به توضيح است چنانچه بنا به ملزومات طراحي يا زون‌بندی، چندين رايزر مشابه كه مربوط به بلوک‌های مجزاي ساختمان يا زون‌های مختلفي از ساختمان (در ارتفاع يا در طبقه) باشند،

بزرگترين رايزرهايي كه در يك حريق احتمالي، ممكن است فعال شوند، بايد معيار محاسبات قرار گيرد. تمامي فرضيات اين ضابطه مربوط به وقوع حريق در يك بخش از ساختمان است.

۱۶-۱-۶ سايز كلكتورهاي ورودي پمپ بايد يك سايز بيشتر از كلكتور خروجي در نظر گرفته شده و حداقل ۵ اينچ باشد. انشعاب ميان مخزن و كلكتور ورودي پمپ بايد هم سايز با كلكتور لحاظ شود.

۱۷-۱-۶ جهت اطلاع از وضعيت آماده‌به‌کار بودن پمپ آتش‌نشانی، بايد تمهيداتي در نظر گرفته شود هرگونه اختلال يا  قطعي در سيستم مدار تغذيه برق شهر پمپ‌ها، منجر به نمايش هشدار خطا بر روي پانل اعلام حريق شود.

۱۸-۱-۶ پمپ آتش‌نشانی، همواره بايد در تراز ارتفاعي پایین‌تر نسبت به مركز مخزن ذخيره آب قرار گيرد. مگر آنكه پمپ مذكور، به‌منظور مكش آب از تراز پایین‌تر نسبت به مخزن، فهرست شده باشد ) نظير پمپ‌های  Vertical Shaft Turbine )

۱۹-۱-۶ محل نصب پمپ آتش‌نشانی بايد به‌گونه‌ای انتخاب شود كه داراي ابعاد مناسب بوده و دسترسي به آن آسان و امكان تعميرات و نگهداري آن فراهم باشد.

۲۰-۱-۶ محل نصب پمپ آتش‌نشانی بايد به شبكه بارنده مناسب مجهز باشد.

۲۱-۱-۶ محل نصب پمپ‌های آتش‌نشانی و ساير ادوات مربوطه نظير پانل كنترلي آن و قسمت تغذيه برق، بايد در برابر آسيب فيزيكي، آب‌گرفتگی، آتش، حرارت زياد، وزش شديد باد، يخ بستگي و ساير شرايط مخرب محيطي، به طور مناسب محافظت شود.

۲۲-۱-۶ درصورتی‌که پمپ در قسمتي از ساختمان واقع شود كه احتمال وقوع آتش‌سوزی در آن وجود دارد، اين فضا بايد  با مصالح مقاوم در برابر حريق به طور مناسب، از ساير قسمت‌های ساختمان تفكيك شود.

۲۳-۱-۶ در صورت نصب پمپ‌های آتش‌نشانی داخل فضاي موتورخانه و در مجاورت تجهيزات قابل‌اشتعال ديگر، محل نصب آن بايد توسط مصالح بنايي مناسب، از ساير قسمت‌های موتورخانه به طور كامل جدا و حوزه‌بندی شود.

۲۴-۱-۶ نصب تجهيزات توزيع آب بهداشتي ساختمان، در كنار پمپ‌های آتش‌نشانی، مجاز است.

۲۵-۱-۶ شاسي پمپ‌ها بايد مستحكم بوده و ضمن تحمل وزن و ارتعاشات پمپ، به‌گونه‌ای نصب و اجرا شود كه از انتقال اين ارتعاشات به سازه ساختمان تا حد ممكن اجتناب شود.

۲۶-۱-۶ پمپ‌های آتش‌نشانی بايد داراي برچسب مشخصات باشند. اين برچسب بايد خوانا بوده و در برابر خوردگي و آسيب فيزيكي مقاوم باشد.

۲۷-۱-۶ پمپ آتش‌نشانی بايد توسط رنگ، علائم و يا نشانه‌های مناسب از ساير پمپ‌های ساختماني مجزا شده و به‌سادگی قابل‌تشخیص باشد.

(برای اخذ تاییدیه آتش نشانی کلیک کنید.)

۲-۶ نصب و اجرا

۱-۲-۶ اتاق پمپ يا ژنراتور ديزل بايد به تهويه مناسب مجهز باشد.

۲-۲-۶ برق‌رسانی به پمپ‌های آتش‌نشانی، بايد بعد از كنتور برق به‌صورت جداگانه و توسط فيوز مخصوص آتش‌نشانی صورت پذيرد.

 

 

۳-۲-۶ بر روي كلكتور خروجي بايد متعلقات كنترل و پايش مناسب، نظير پرشر سوئيچ، مانومتر فشار، شير تست و تخليه و اتصال مخزن ديافراگمي در نظر گرفته شود.

۴-۲-۶ سايز شير تست و تخليه پمپ، بايد مطابق با بند باشد.

۵-۲-۶ محدوده فشار مانومتر نصب‌شده روي كلكتور خروجي، بايد متناسب با فشار نامي پمپ انتخاب شود.

۶-۲-۶ بر روي كلكتور خروجي پمپ، بايد يك انشعاب آب شهر با سايز حداقل ۱ اينچ در نظر گرفته شود.

۷-۲-۶ در كليه قسمت‌هایی كه شبكه آب آتش‌نشانی به نحوي با آب مصرفي در ارتباط است، نظير انشعاب آب شهر و اتصال مخزن مشترك به كلكتور ورودي پمپ، بايد از شير یک‌طرفه دوتايي استفاده شود.

۸-۲-۶ در قسمت مكش پمپ، بايد يك شير قطع كن جريان از نوع دروازه‌ای و يك صافي مناسب نصب شود. در ساختمان‌های كلاس  S2 , S3 شير قطع كن خط مكش بايد از نوع OS&Y باشد.

۹-۲-۶ در قسمت دهش پمپ، بايد يك شير یک‌طرفه و يك شير قطع كن جريان نصب شود.

۱۰-۲-۶ جهت تست و تخليه سيستم، شير تست با سايز حداقل ٢ اينچ بايد در نظر گرفته شود. لوله خروجي شير تست بايد به نحو مناسب به شبكه درين سيستم اطفاي حريق متصل شود.

۱۱-۲-۶ جهت جلوگيري از ضربات و فشارهاي ناشي از عملكرد پمپ‌ها، بايد يك منبع ديافراگمي با ظرفيت مناسب، متصل به كلكتور خروجي در نظر گرفته شود.

۱۲-۲-۶ تابلوي برق پمپ‌های آتش‌نشانی بايد بر اساس «ضوابط تابلو برق بوستر پمپ» و  «دستورالعمل ساخت مجموعه پمپ آتش‌نشانی» ساخته شود.

۱۳-۲-۶ تنظيم پرشر سوئیچ‌های پمپ آتش‌نشانی بايد به‌گونه‌ای باشد كه پمپ‌ها به‌درستی وارد مدارد شوند. ازكارافتادن و قطع‌شدن سوئيچ پمپ اصلي نبايد منجر به ازكارافتادن احتمالي سوئیچ‌های بعدي شود.

۱۴-۲-۶ پرشر سوئيچ پمپ‌های آتش‌نشانی براي ساختمان‌های گروه  S1 , S2 بايد از نوع استاندارد و براي ساختمان‌های گروه S3 از نوع فهرست شده باشد.

۱۵-۲-۶ در هنگام لوله‌کشی قسمت مكش پمپ، بايد ارتفاع مكش پمپ محاسبه شده و در انتخاب پمپ لحاظ شود.

 

۷- مخازن

 

۱-۷ مخزن ذخيره آب آتش‌نشانی می‌تواند از نوع فلزي يا پلی‌اتیلنی چندلايه بوده و محل قرارگيري آن بسته به شرايط محيطي می‌تواند متفاوت باشد. استفاده از منابع بتني مدفون در زمين، بلامانع است.

۲-۷ اگر منابع ذخيره آب آتش‌نشانی در معرض عوامل جوي قرار داشته باشد، بايد به شكل مناسب در برابر صدمات فيزيكي و یخ‌زدگی محافظت گردد.

۳-۷ نصب مخزن ذخيره آب آتش‌نشانی روي بام، داخل موتورخانه، پمپ خانه و ساير قسمت‌های ساختمان به‌شرط رعايت اصول مهندسي مرتبط از قبيل قابليت تحمل وزن توسط سازه در شرايط عادي و يا زلزله و حريق، بلامانع است. محل نصب اين منابع بايد عاري از مواد قابل‌اشتعال بوده يا به‌گونه‌ای مناسب در برابر آتش محافظت گردد. همچنين بايد تمهيدات مناسب، در سازه محل نصب مخزن در ساختمان لحاظ گردد.

۴-۷ استفاده از استخرها، منابع روباز و يا چاه به‌عنوان تنها مخزن ذخيره آب آتش‌نشانی مجاز نمی‌باشد.

۵-۷  به‌منظور بررسي وضعيت مخزن، آگاهي از ميزان ذخيره آب و انجام تعميرات مخزن، بايد يك دريچه آدم‌رو با ابعاد مناسب روي بدنه مخزن ايجاد شده و به‌راحتی قابل‌دسترس باشد.

۶-۷ دريچه آدم‌روی مخزن بايد در زمان بسته‌بودن كاملاً هوابند بوده و در برابر نفوذ مواد آلوده، حشرات و کرم‌ها كاملاً  حفاظت شود.

۷-۷ تمهيدات مناسب جهت پايش ميزان آب مخزن، بايد در نظر گرفته شده و در صورت كاهش سطح آب مخزن به كمتر از حد مجاز و موردنياز سيستم آتش‌نشانی، سيگنال خطا به سيستم اعلام حريق ارسال شود.

۸-۷ مخزن بايد در پایین‌ترین نقطه، لوله تخليه آب داشته باشد. اين لوله بايد به‌گونه‌ای باشد كه با باز كردن شير آب بتوان كل آب مخزن را تخليه نمود. انتهاي لوله تخليه بايد دستكم 1٥ سانتيمتر بالاتر و دورتر از کف‌شوی يا هر نقطه تخليه ديگر باشد. انتهاي لوله تخليه نبايد قابل اتصال به شيلنگ بوده و بايد با توري مقاوم در برابر خوردگي محافظت شود.

۹-۷  استفاده از مخزن مشترك جهت تأمين آب بهداشتي و آب آتش‌نشانی ساختمان، مجاز است. در اين شرايط بايد حجم موردنياز هر دو مخزن محاسبه شده و باهم جمع شود.

۱۰-۷ در اجراي مخزن ذخيره مشترك، كليه نكات مربوط به مخازن آب بهداشتي مندرج در مباحث چهاردهم و شانزدهم مقررات ملي ساختمان بايد رعايت گردد.

۱۱-۷ انشعاب ورودي مخزن بايد مجهز به شير شناور مكانيكي باشد. به‌کارگیری شيرهاي برقي، کنترل‌کننده سطح آب و غيره كه امكان خرابي يا عملكرد نامناسب آنها وجود دارد جهت كنترل پر شدن مخزن، مجاز نيست. (Level Control)

۱۲-۷ كليه اتصالات و انشعاباتي كه ممكن است منجر به ورود احتمالي آلودگي شبكه آب آتش‌نشانی به داخل مخزن مشترك شود، بايد مجهز به شير یک‌طرفه دوتايي باشد.

۱۳-۷ جهت حفظ كارايي و راندمان پمپ آب آتش‌نشانی، لوله مكش از مخزن بايد به‌گونه‌ای طراحي و اجرا شود كه در قسمت داخلي مخزن داراي مكانيزم ضد گرداب‌های بوده و از پدیدآمدن گردابه (مغشوش شدن جريان) جلوگيري به عمل آيد.

۱۴-۷ حجم مخزن آب آتش‌نشانی بايد به‌گونه‌ای انتخاب شود كه دبي آب موردنياز سيستم اطفاي حريق آبي ساختمان را (مطابق بند ۶-۱-۲) تا زمان رسيدن نيروهاي آتش‌نشانی، تأمين نمايد.

۱۵-۷ در صورت اخذ انشعاب كمكي مخصوص تأمين آب آتش‌نشانی از سازمان آب و فاضلاب تهران، می‌توان بسته به سايز انشعاب اخذشده، حجم مخزن را كاهش داد.

۱۶-۷ در صورت استفاده از اسپرينكلرهاي واكنش سريع، می‌توان در حجم مخزن ذخيره آب آتش‌نشانی، مطابق شرايط مندرج در قسمت ۴-۷-۹ اين ضوابط صرفه‌جویی نمود.

۱۷-۷ حداقل حجم مخزن ذخيره آب، بايد مطابق با جداول شماره ۷-۱۷-الف و ب باشد. مقادير مذكور در اين جداول به تفكيك منطقه شهرداري ساختمان موردنظر، سايز انشعاب كمكي آتش‌نشانی، نوع اسپرينكلر استفاده‌شده در ساختمان، گروه ساختمان و همچنين گروه خطر تصرف محاسبه شده است.

 

 

تذكر مهم: كليه اعداد مندرج در ستون‌های مربوط به اسپرينكلر واکنش سریع در جداول  ۷-۱۷-الف و ب با فرض ارتفاع سقف ۳ متر محاسبه و نگارش شده‌اند، براي سقف‌های با ارتفاع غير از ۳ متر، بايد بر اساس بند ۴-۷-۹ اين دستورالعمل، محاسبات آب موردنیاز سيستم و حجم مخزن ذخيره، اصلاح شود. گروه خطر ساختمان بايد بر اساس پرخطرترين تصرف موجود در آن در نظر گرفته شود. سرویس و نگهداری این سیستم ها یکی از مهمترین کارهایی است که باید انجام گیرد.